Het ‘universele’ van De Stijl

Tijdens de Eerste Wereldoorlog ontstond het kunstenaarsverbond 'De Stijl', met Theo van Doesburg (1883-1931) als bekendste oprichter. Doel was het vinden van kunstvormen die men baseerde op eeuwig geldende en onveranderlijke wetten in het heelal.
Het Rietveld-Schröderhuis (1924, tekening) in Utrecht.
[klik voor vergroting]
Het tijdschrift De Stijl (1917-1931) werd gebruikt om de ideeën te verwoorden en te verbeelden. In de alledaagse werkelijkheid kwamen die universele waarden verwrongen terug. Taboe waren daarom de toevallige en onregelmatige vormen van de natuur.

Voor bijvoorbeeld Piet Mondriaan (1872-1944) was duidelijk dat de hogere werkelijkheid alleen te verbeelden was in rechte lijnen en hoeken, de primaire kleuren geel, rood en blauw en de niet-kleuren wit, grijs en zwart.

De architecten hadden het lastiger. Een gebouw had immers een praktisch en dus aards karakter.

Het Rietveld-Schröderhuis (1924, tekening) in Utrecht laat zien hoe Gerrit Rietveld (1888-1964) het probleem oploste. Hij ontkende als het ware de individuele kenmerken van het baksteen, ijzer, hout door het te schilderen in de universele kleuren van De Stijl. De nadruk viel daardoor op lijnen en vlakken.

Ook te zien: kleurontwerp van Theo van Doesburg voor de tegelvloer van het huis De Vonk in Noordwijkerhout (1918).

Kleurontwerp van Theo van Doesburg voor de tegelvloer van het huis De Vonk in Noordwijkerhout (1918).
[klik voor vergroting]
Gerrit Rietveld.
[klik voor vergroting]

Scheveningen

1885 - De Maatschappij Zeebad Scheveningen laat het Kurhaus bouwen. Scheveningen wordt een mondaine badplaats; Haagse kledingfirma’s bieden bad- en boulevardkleding aan. Een kapsalon in de Galeries no. 14 verkoopt medisch verantwoorde badkleding volgens het systeem van M. le Docteur Mess.