In verband met de roerige tijden beschikte de middeleeuwse adel over een versterkt woonhuis, vaak op een heuvel en omringd door gracht en wallen. Bij een aanval vond ook de plaatselijke bevolking er bescherming.

Geleidelijk werd zo’n adellijk verblijf uitgebouwd tot een kasteel, met hoge stenen muren, torens en boven de poort een ‘mezenkooi’: een ruimte met in de vloer gaten waardoor de verdedigers van alles naar beneden konden gooien.

In de opkomende steden begonnen ook rijke kooplieden hun woonhuis in steen op te trekken. Ze bootsten de versterkte bouw van de adel na, als teken van hun verworven status.

Hiernaast is dat te zien op 'Het spijzen van de hongerigen' (1504) van de Meester van Alkmaar. Het stadskasteel rechts op de achtergrond heeft kantelen maar, in tegenstelling tot een echt kasteel, ook veel kwetsbare ramen. Het gebouw was dan ook niet berekend op een aanval.