Omstreeks 1900 begon in de stad de (warme) hoofdmaaltijd van het middaguur te verschuiven naar vijf of zes uur ’s avonds. Voor de burgerij gold dat als chic; voor de meeste fabrieksarbeiders daarentegen zat er weinig anders op, gezien de afstand tussen werk en huis en de beperkte schafttijd.

Alleen op het platteland bleef tot na de Tweede Wereldoorlog de oude maaltijdindeling in stand. In toenemende mate at de stedeling ’s ochtends en ’s middags brood en alleen ’s avonds warm. Pap was uit de gratie geraakt, totdat voedingsdeskundigen hem in de jaren dertig weer aanprezen. Vooral havermoutpap bij het ontbijt gaf kinderen wat ze nodig hadden: vitamine B.

Op de foto: de dagelijkse hoofdmaaltijd in een Amsterdams burgergezin in 1948, met groenten, aardappelen en jus. Tot ver in de 20ste eeuw kwam in gewone huishoudens lang niet elke dag vlees op tafel.