Nieuw strafwetboek: recht in mild gewaad

Op de afbeelding een kaart uit 1861 met de rechterlijke indeling van het gebied rond Amsterdam.
[klik voor vergroting]
De Bataafse omwenteling, en het uitroepen van de Bataafse Republiek op 2 december 1796, hadden belangrijke gevolgen voor de rechtspraak in Nederland. De steden moesten hun stadsrechten inleveren en verloren daardoor, behalve hun zelfbestuur, ook hun bevoegdheid recht te spreken.

Hetzelfde gold voor de heerlijkheden in het land. De heren raakten niet alleen hun heerlijke rechten kwijt, zoals het jacht-, wind-, veer- en visrecht, maar ook de rechtsmacht in hun gebied. Voortaan zou de ondeelbare Republiek worden bestuurd door een volksvertegenwoordiging, en lag de rechtsmacht in handen van een onafhankelijke instantie. Deze zou zonder onderscheids des persoons rechtspreken, op basis van een uniform en voor het gehele land geldend stelsel van rechtsregels.

Om in dat laatste te voorzien werd besloten een Burgerlijk Wetboek en een Wetboek van Strafrecht op te stellen. Pas in 1809 was de codificering van het nieuwe strafwetboek gereed en werd dit meesterstuk van menselijke wijsheid van kracht.

Het Wetboek van Strafrecht was opmerkelijk mild van toon. De doodstraf bleef weliswaar gehandhaafd, maar kon slechts in bijzondere gevallen worden opgelegd. Aan het toedienen van wrede lijfstraffen werd rigoureus een einde gemaakt. Radbraken, verdrinking, verbranding en wurging werden als onmenselijk bestempeld en om die reden afgeschaft.

Opmerkelijk ook was de bepaling dat de rechter zich vooral rechtvaardig en clement moest opstellen. Hij mocht zich niet blindstaren op aard en omstandigheden van het gepleegde misdrijf, maar moest zich vooral laten leiden door leeftijd, geslacht, achtergrond en de lichamelijke en psychische gesteldheid van de dader.

Op de afbeelding een kaart uit 1861 met de rechterlijke indeling van het gebied rond Amsterdam.

ontlasten van de randstad

1965 - De Wet op de Ruimtelijke Ordening wordt van kracht. Gemeenten zijn voortaan verplicht ook gebieden buiten de bebouwde kom op te nemen in bestemmingsplannen. Een jaar later verschijnt de Tweede Nota Ruimtelijke Ordening, waarin geprobeerd wordt de Randstad te ontlasten. De rijksoverheid wil dat zo’n miljoen Nederlanders verhuizen naar het gebied ten noorden van de verstedelingsgrens Alkmaar-Arnhem. Op de foto de vierde IJsselmeerpolder, de Markerwaard, die er nooit is gekomen.

Relevante tijdvakken