Was in 1849 nog 44 procent van de beroepsbevolking werkzaam in de agrarische sector, in 1909 was dat nog maar 28 procent, terwijl 32 procent in de nijverheid werkte en 38 procent in de dienstensector.

Met deze verschuiving groeide de vraag naar geschoolde en gekwalificeerde werknemers. Lager onderwijs alleen was niet langer voldoende, zodat in de periode 1860-1920 het voortgezet onderwijs steeds belangrijker werd.

Allerlei nieuwe schooltypen (hogere burgerscholen, middelbare scholen voor meisjes, burger dag- en avondscholen, industrie-, nijverheids-, ambachts- en huishoudscholen) moesten de opgroeiende jeugd niet alleen wat meer algemene vorming bijbrengen, maar ook praktische kennis die aansloot op de behoeften van een industrialiserende maatschappij.

Het aantal kinderen dat na het (sinds 1900 verplichte) lager onderwijs ook nog voortgezet (beroeps)onderwijs volgde, steeg spectaculair. Voor een belangrijk deel lag dat aan de ouders.

Onder druk van de veranderende economische en sociale omstandigheden verdwenen eind 19de eeuw de scherpe kantjes van de standensamenleving waarin amper kans was geweest te klimmen op de maatschappelijke ladder. Ouders begonnen zich te realiseren dat het onderwijs hun kinderen kansen bood die zij zelf nooit hadden gekregen.

Steeds vaker haalden ze hun kinderen niet langer op hun 12e van school, maar lieten hen nog een paar jaar verder leren. Dat kon ook; door de stijgende welvaart waren ze minder afhankelijk geworden van het extra inkomen van de kinderen.