Toch is dit een vertekend beeld. Wie leest in middeleeuwse keur- en wetboeken schrikt inderdaad van de zware en in onze ogen zeer wrede straffen. Maar net als in ons Wetboek van Strafrecht gold ook toen dat het om maximum straffen ging. Ook de middeleeuwse rechter had alle vrijheid van die maxima af te wijken en een milder vonnis te vellen.

Deed hij dat niet, en koos hij voor de zwaarste strafmaat, dan werd dat door de kroniekschrijvers als opmerkelijk beschouwd en genoteerd. Net als nu was het ook toen verleidelijk alles wat afweek van het normale vast te leggen en het alledaagse onvermeld te laten omdat het de moeite van het noteren niet waard leek.

Latere auteurs raadpleegden deze kronieken en hadden op hun beurt de neiging de vermelde uitzonderingen tot regel te verheffen. Met de wreedheid van de opgelegde straffen viel het in feite wel mee, ook al omdat de middeleeuwse rechters liever geld zagen dan bloed. Aan het laatste hadden zij niks, aan het eerste wel omdat ze een deel van de boete in eigen zak mochten steken.

Een keuze tussen lijfstraf en boete was in voorkomende gevallen dus snel gemaakt. Op de spotprent is te zien hoe de jurist profiteert, terwijl de twee partijen om de koe strijden.

Spierenburg concludeert, evenals andere onderzoekers, dat in de late Middeleeuwen sprake is van afschuw van bloedvergieten bij bestraffingen. Stadgenoten werden vaak gespaard en voorbeelden werden gesteld met buitenstaanders, met name ongetrouwde jongemannen uit de lagere klasse afkomstig uit "niet gevestigde, marginale groepen".

Trevor Deans boek is in het Nederlands verschenen als Misdaad in de Middeleeuwen, Pearson Education, Amsterdam 2004, ISBN 90-430-0950-4. De studie van Spierenburg heet The spectacle of Suffering: Executions and the evolution of Repression (Cambridge, 1984).