Een stadssafari in Amsterdam door Jerney Hakkenberg
In achterbuurten zoals de Jordaan, ‘het koninkrijk der sloppen’ (Hermans, 1901), leven rangen en standen door elkaar heen. Dat wil zeggen: in de keurige straten wonen kooplui en notabelen, om de hoek in smalle, donkere stegen met nauwelijks daglicht verblijven de armen. De redactie van De IJzeren Eeuw gaat op stadssafari in Amsterdam. Een fotoreportage.
Engelsesteeg, 1905
Via de smalle stegen en donkere gangen van de achterbuurten kom je in de leefwereld van de ‘geringe luiden’. Sommige gangen zijn maar een halve meter breed, spleten, onopvallend in de straatwand. En dan stegen, overal stegen. De muren zijn vies en achter iedere deur of raam zijn mensen te vinden. Een doolhof van sloppen. En altijd stroomt er ergens water. Vuil water.
Anjeliersstraat 21, 1905
De stegen komen uit op de sloppen waar soms tien tot twaalf gezinnen wonen. Sloppen zijn vaak van oorsprong oude pakhuizen of werkhuizen waarin vele kamers zijn gemaakt. Het onderhoud laat te wensen over: afvoeren zijn stuk, de ramen gebroken en uit angst voor verhoging van de huur eisen de bewoners geen verbeteringen.
Zwarte Bijlsteeg, 1900
Bewoners van de achterbuurten hebben geen sanitair, Als ze geluk hebben is er ‘een stilletje’. Dit is niet meer dan een emmer in een kistje met aan de bovenkant een opening.
Lindengracht, 1895
Een gezin aan de Lindengracht 244. Een hele familie woont op één kamer waarvoor wekelijks 1,30 huur moet worden betaald. In deze ruimte wordt gekookt, gewassen, gegeten en geslapen.
Lindengracht, 1895
Op de kamer is geen gootsteen aanwezig. Het is een gezin van zes personen: een man en een vrouw van ongeveer 50 jaar met hun vier kinderen. De oudste zoon van 20 slaapt op de grond, de jongste slaapt bij de ouders in bed en de anderen gezamenlijk in een bedstede. Het ‘stilletje’ bevindt zich in de kast.
Witte Vrouwengang, Sint Pieterssteeg, 1905
Hier zijn de omstandigheden zo mogelijk nog erbarmelijker. Rechtop staan kan niet, en er is ook geen daglicht vanwege het gebrek aan een raam. Het komt regelmatig voor dat de bewoners de kamer leeg moeten pompen door het opkomend grondwater.
Rottigesteeg, 1912
Het leven in een achterbuurt oogt zwaar. Generaties arme Nederlanders groeien op in dit soort sloppen. In de tweede helft van de negentiende eeuw behoort ongeveer de helft van alle Nederlanders tot de laagste klasse.
