30 januari 2014
Op naar de volgende editie! In december 2014 zendt omroep NTR naar verwachting weer een Groot Dictee der Nederlandse Taal uit op televisie. De Volkskrant, NTR, de VRT, De Morgen en de Rotterdamse producent Men at Work TV Produkties organiseren deze jaarlijkse spellingstoets.
Alle tijd dus om nog eens flink te oefenen! Klikt u op 'Taalsites' in de bovenbalk voor links naar interessante, taalgerelateerde websites.
Hier kunt u zich ook oriënteren op de vele plaatselijke dictees, die op particulier initiatief plaatsvinden.
In 2013 werd Het Groot Dictee der Nederlandse Taal op 18 december uitgezonden.
Informatie:
- De tekst en het juryrapport vindt u hier.
- Spelregels en extra uitleg bij o.a. editie 2013
- Voorronde
- Meer over de uitslag staat bij Ranglijsten
Wilt u zich voorbereiden voor het dictee van 2014? Doe dan ook eens het woordspel of het zindictee, hier links op de pagina.
Winnaar editie 2013
De Vlaming Dirk Bosmans won Het Groot Dictee der Nederlandse Taal 2013. Hij had 13 fout. Ook de beste prominente deelnemer kwam uit Vlaanderen: woordkunstenares Maud Vanhauwaert met 21 fout.
Geen geringe prestatie, want het was een historisch Dictee door de geheel verrassende nieuwe aanpak.
Schrijver Kees van Kooten had naast spelfouten ook taalfouten in de tekst verwerkt.
De taalfouten, zoals verkeerd woordgebruik, moesten onderstreept worden.
Zowel bij de spellingkenners (lezers van de Volkskrant en De Morgen) als bij de prominenten hadden de nummers 2 evenveel fouten als de nummers 1, maar gaf het aantal spelfouten de doorslag. Beide nummers 2 kwamen overigens uit Nederland. Bij de prominenten was dat hoogleraar en socioloog Paul Schnabel.
De winnaar van editie 2013, geflankeerd door juryvoorzitter Inez Weski en dicteeschrijver Kees van Kooten -
fotograaf: Wim Kluvers
Co Adriaanse, Paul Schnabel, Eva Wiessing, Marc van der Linden en Jim Geduld behoorden tot de dertig prominenten die dit jaar meedoen aan Het Groot Dictee der Nederlandse Taal. Zij namen het in de Eerste Kamer der Staten Generaal op tegen dertig spellingkenners, die zich hadden geplaatst via een voorronde in de Volkskrant en de Vlaamse krant De Morgen. De tekst van Het Groot Dictee werd dit jaar geschreven door Kees van Kooten.
De jaarlijkse spellingtoets beleefde zijn 24e editie. Deze werd woensdag 18 december uitgezonden bij de NTR op Nederland 1. De presentatie is in handen van Philip Freriks en Martine Tanghe. De jury staat onder leiding van advocaat Inez Weski.
In een interview in de Volkskrant vertelde Kees van Kooten dat hij het schrijven van Het Dictee dit jaar “helemaal anders gaat doen”. Van Kooten schreef boeken als Koot Droomt Zich Af (1977), Koot Graaft Zich Autobio (1979) en Modermismen (1989). Hij ontving in 2004 de Gouden Ganzenveer voor zijn uitzonderlijke bijdrage aan de Nederlandse cultuur en schreef het Boekenweekgeschenk van 2013.
Het Groot Dictee der Nederlandse Taal wordt geproduceerd door Men At Work TV Produkties uit Rotterdam.
30 januari 2014
In 2014 is het 25 jaar geleden dat er voor het eerst een landelijk dictee der Nederlandse taal op televisie werd uitgezonden!
De tekst, van de hand van Kees Fens, had als onderwerp dierentuin Artis. Dat maakte 'przewalskipaard' mogelijk, maar ook 'casuaris' en 'het oude berenpaleis'. Echte spelvalkuilen. Thuis deden meteen al een kwart miljoen mensen aan dit dictee mee!
Ook toen was er een jubileum te vieren: de Eerste Kamer bestond 175 jaar in 1990 en dat was een mooie gelegenheid het dictee daar onder te brengen.
Let op: sinds die tijd zijn er tweemaal wijzigingen in de officiële Nederlands spelling doorgevoerd.
Meer weten? Zie dictee 1990
28 december 2013
Taalverwarring in Het Groot Dictee van 2013
door Anneke Neijt
Dit jaar volop moeilijke woorden in Het Groot Dictee. De jury hoefde slechts voorstellen te doen voor vereenvoudiging en vast te stellen wat de juiste spelling is. Nu alles achter de rug is, vertel ik graag meer over de tekst vanuit mijn dubbelrol van jurylid en wetenschapper.
Om goed commentaar te geven moet je weten wat het doel is van de tekst. Waarom schrijft iemand deze tekst en wie zal hem lezen? Het dictee van Kees van Kooten is geschreven voor een groot publiek van dicteeliefhebbers. Het gaat om een spel van vormen met een betekenis, waarover wel het een en ander taalkundig toe te lichten valt. Welke bewoordingen kiest de schrijver en wat waren de andere mogelijkheden?
| Er staat – andere mogelijkheid | Toelichting |
| przewalskipaardenmiddel – przewalskipaardpaardenmiddel |
Wil je benadrukken dat het een paardenmiddel is? Of is het gewoon een middel waarbij het woord przewalskipaard gebruikt is? |
| na koffie gedronken te hebben – na de koffie |
Een beknopte bijzin is lastiger dan een zinsdeel zonder werkwoord. Hier bovendien de vervelende bijbetekenis dat Het Groot Dictee koffie drinkt. |
| het Groot Dictee – Het Groot Dictee |
Hoort het lidwoord bij de naam? Kijk even na – hoe noemen de organisatoren van het Dictee dit evenement? (In het juryrapport stond het, maar Het is ook goed gerekend.) |
|
niettegenstaande – niettegenstaande dat – ondanks dat (dan behoud je dat negatieve) – hoewel (klinkt positiever) |
Het is mogelijk om ingebedde zinnen te beginnen met een voorzetsel, maar duidelijker is het om daar het voegwoord dat aan toe te voegen. Bijv. Doe de lichten uit voor(dat) je weggaat. |
|
macedoine, thesaurus, bêtises, journaille, raillerend, exposé, piteuze, accusatie, enz. – mengelwerk, schatkamer, dommigheden, persmuskieten, spottend, uiteenzetting, deerniswekkende, beschuldiging,enz. |
Overmatig gebruik van leenwoorden leidt tot de reactie (op Twitter): “Ik doe pas weer mee als Het Groot Dictee in het Nederlands is.” Er zijn mooie inheemse woorden met dezelfde betekenis. Gemakkelijker te begrijpen, ook al gaat het om woorden die zelden gebruikt worden, zoalsmengelwerk. Minder geschikt als dicteewoord. |
|
initiëren – beginnen |
Het inheemse woord beginnendrukt de betekenis beter uit. Het leenwoord initiëren betekent ‘invoeren’ of ‘inwijden’ en dan gaat het om een situatie waarin iemand voor het eerst begint met iets. |
|
anno hodie, quid pro quo – anno nu, voor wat hoort wat |
(Potjes)latijn. Niet iedereen zal deze uitdrukkingen begrijpen. |
|
postale verbiage – per post verstuurd gewauwel – omhaal van woorden in brieven |
Mooi dat verbiage net alswiewauwen verband houdt metwauwelen. |
| anastrofes, zeugmata, polysyndetons, anakoloeten, contaminaties, emenderen | Vaktermen die toelichting behoeven wanneer de tekst bedoeld is voor lezers die niet geschoold zijn op dit terrein. |
| gardekorps Nederlanders – Nederlandse garde – korps van Nederlanders |
Is gardekorps een contaminatie? Het gaat toch niet om de elite-eenheid uit het Pruisische of Napoleontische leger? |
|
het breidelen van grammaticale valstrikken beschermt ons tegen een Babels imbroglio – ??? |
Er staat zoiets als: het onder controle houden van grammaticale valstrikken beschermt ons tegen een Babylonische spraakverwarring. Dat klopt toch niet? In de zin daarna wordt uitgelegd dat de Babylonische spraakverwarring een beschermende werking heeft. |
| u beseft iets te kunnen deleten – u beseft dat u iets kunt wissen |
Bij beseffen is een beknopte bijzin minder gebruikelijk dan een ingebedde zin met het voegwoorddat. |
Kijk nog eens naar de zin met breidelen. De bedoelde zinsdelen staan er wel, maar in de verkeerde volgorde en met de verkeerde functie. Dat doet me denken aan letterverhaspelingen zoals Vlgones een oznrdeeok op een Eglnese uvinretsiet mkaat het neit uit in wlkee vloogdre de ltteers in een wrood saatn. Opmerkelijk: of het nu om een verhaspeling van letters of een verhaspeling van zinsdelen gaat – de boodschap komt wel over, al kost dat meer moeite. Wat verboden is in wetenschappelijke teksten, kun je in dicteeteksten gerust doen.
Het dictee van Van Kooten is genieten voor de liefhebber van teksten met een interne systematiek en dubbele bodems. Een onlogische zin past gewoon in het betoog - zo zijn vorm en betekenis met elkaar in overeenstemming. Wat mij betreft, een prachtig dictee. Extra leuk dat het dictee leidde tot discussies over taalkundige kwesties. Meer daarover op het weblog van de afdeling Nederlandse taal en cultuur van de Radboud Universiteit Nijmegen.
De tekst, meer uitleg en het juryrapport vindt u hier. Ook is de uitzending te bekijken en worden de spelregels uiteengezet, met extra informatie bij de versie van 2013.
17 december 2013
Hoe zal de tekst van 2013 eruitzien? Diverse prominenten hebben inmiddels een tipje van de sluier opgelicht. Anneke Neijt, Kees van Kooten en Philip Freriks waren de afgelopen week in de publiciteit met uitspraken over Het Groot Dictee der Nederlandse Taal van woensdag aanstaande, 18 december.
Jurylid Anneke Neijt waarschuwde in het weblog van de Radboud Universiteit Nijmegen: "Het gaat dit jaar om spelfouten én taalfouten bij het Groot Dictee. De deelnemers schrijven eerst op wat er gedicteerd wordt, en onderstrepen daarna de grammaticale fouten. De schrijver van het dictee is de man aan wie we graaft zich autobio in de Dikke Van Dale te danken hebben. Als geen ander beheerst hij het genre van de net-niet-grammaticale zinnen: Kees van Kooten."
Presentator en initiatiefnemer Philip Freriks was te gast bij Zo: Raymannop 15 december. Ook uitte hij zijn enthousiasme bij Nu.nl afgelopen woensdag: "Er is altijd een beetje een misverstand over spelling en taal. Een dictee is in de eerste plaats spellen. Maar de dimensie van verkeerd taalgebruik is ook ontzettend leuk. Iedereen herkent dat. We vinden het zelfs terug in de kwaliteitskranten."
Een goed voorbeeld van taalfouten gaf schrijver Van Kooten 11 december bij De Wereld Draait Door. Hij legde uit waarom de krantenkop 'Van slavernij verdacht Brits echtpaar op borgtocht vrij' niet klopt: "Die mensen zijn al slaven. Ze zijn geketend. Ze hebben nooit iets verdiend. Ze mogen even eruit en dan moeten ze nog betalen ook."
11 december 2013
Nog een week en dan is het zover: de uitzending van Het Groot Dictee der Nederlandse Taal op de televisie.
Kees van Kooten schrijft dit jaar de tekst.
Op 11 december licht hij een tipje van de sluier op bij Matthijs van Nieuwskerk in DWDD.
Het Groot Dictee der Nederlandse Taal,
Nederland 1, 21:30 uur, 18 december.
Foto: Keke Keukelaar
|
© NTR