De Volkskrant 7 december 2013

Uitslag voorronde Groot Dictee der Nederlandse taal

De Nederlandse deelnemers aan het Groot Dictee zijn bekend. Dit zijn hun namen: Joke Beltman (Arnhem), Hans Dorsman (Linschoten), Jeroen Groenendijk (Oegstgeest), Laila Hanzouli (Schiedam), Frans Hoekstra (Groningen), Meggy Hurenkamp (Son), Lianne Koops (Eindhoven), Lieneke Landa (Bergen op Zoom), Hans Mathijssen (Vlaardingen), Frans Mulder (Amsterdam), Wendy de Munk (Tilburg), Aldert Prast (Leiden), Bob Smeets (Amsterdam), Janka Smeitink (Dordrecht), Marjon Tinnemans (Utrecht), Bart van Tunen (Zevenbergen), Inge Vlasveld (Gorinchem), Marijke de Wal (Baarn), Gerco Wassink (Zwartebroek), Martin van Wijk (Amsterdam).

De voorronde is dit jaar beter gemaakt dan vorig jaar. Bovendien waren er veel meer deelnemers dan een jaar geleden.
Elk jaar vragen de samenstellers van de woordenlijsten, die ook de auteurs van de zinnen zijn, zich af: is de voorronde van het Groot Dictee niet te moeilijk? De redactie wil potentiële deelnemers niet afschrikken, maar er moet wel een zekere drempel in zitten. Het Dictee is niet voor grappenmakers. Het blijft een subjectieve zaak, maar de score maakt duidelijk dat hij zeker niet te moeilijk was.

In totaal maakten 3.363 mensen dit jaar de voorronde: 2.566 online, 747 via de krant en ongeveer 50 via Twitter. Vorig jaar waren dat er respectievelijk 2.325, 382 en 50. Dat betekent dat dit jaar twee keer zoveel mensen de voorronde in de krant maakten. In 2011 waren het er 650. Laten we het wat vorig jaar betreft op een onverklaarbaar dipje houden.
Aan het Groot Dictee nemen 60 mensen deel. 40 uit Nederland en 20 uit België. De helft van hen zijn BN'ers en BV's. De NTR zendt de 24ste editie van het Dictee op 18 december om 21.30 uur uit op Ned 1.

Auteur is Kees van Kooten. Hij heeft aangekondigd dat hij in zijn tekst niet alleen spellingkennis zal toetsen, maar ook aandacht zal besteden aan de formulering: kloppen de wederkerende werkwoorden, voegwoorden en voorzetsels die hij gebruikt?

De fouten zijn onderstreept, daarachter tussen punthaakjes de juiste spelling, tussen haakjes het aantal fouten per zin.

De correcte woorden zijn onderstreept.

1. machtstrijd machts-strijd machtsstrijd
2. tweeën  tweeen 2-en
3. doeane douane douaane
4. charmeoffensief charmoffensief charme-offensief
5. teritoriaal territoriaal territorriaal
6. Middellandse-Zee Middelandse Zee Middellandse Zee
7. onoorbaar onorbaar onoirbaar
8. pandouring pandoering pandoereng
9. goesting choesting gousting
10. makreel macreel makkreel
11. millennium – milennium – millenium
12. rekuperatie recuperaatsie recuperatie
13. verbeisterd verbeijsterd verbijsterd
13. afasie affasie afazie
14. annamnese anamnese anammese
15. matineus matieneus matinieus
16. idillisch idylisch idyllisch
17. vichilant vigilant viegilant
18. post-scriptum postscriptum post scriptum
19. quarantaine karantène carantène

ZINNEN

De fouten zijn onderstreept, daarachter tussen punthaakjes de juiste spelling. Tussen haakjes het aantal fouten per zin. In zin 1 is voor 'up to date' ook 3 fouten goed gerekend. In zin 6 is bij 'spiksplinter nieuwe' ook 3 fouten goed gerekend.

1. Wie anno 2013 een beetje wil meetellen in de participatiesamenleving zorgt dat zijn huis up to date <up-to-date> is ingericht. (1)
2. Dus niet meer zo'n obligaat kook-eiland <kookeiland> dat je nooit gebruikt om die heerlijke rabarbarmousse<abarbermousse> te bereiden. (2)
3. Zoek het meer in de finesse van een steilicoon <stijlicoon> als Rietveld, met zijn ongeëvenaarde hanglamp. (1)
4. Sinds couturiers zich ermee bemoeien, heeft interieurdesign een geheel nieuwe, verassende <verrassende> dimentie<dimensie> gekregen. (2)
5. Zo zijn er nu stoelen waarvan de leuningen in een omhelsing <omhelzing> zijn verstrengeld. (1)
6. Vindt <vind> je zulke spiksplinter nieuwe <spiksplinternieuwe> objecten van modetycoons te duur? Op Marktplaats is ook genoeg exclusiefs te vinden. (2)
7. Kollosale <kolossale> tijgers van porselein of messing olifanten voor een prikkie, trendy en decoratief tegelijk. (1)
8. En wat te zeggen van een vintage model van hoeven en nagels of een lektuurbak <lectuurbak> uit de jaren vijftig? (1)
9. Stik-jaloers <Stikjaloers> zullen je vrienden je om je autentieke <authentieke> smaak benijden en terugdenken aan de tijden van weleer. (2)
10. En anders maak je het zelf met je 3D-printer: vaarwel oude meuk, welkom eigen ontwerp. Helemaal goed! (0)

De voorronde via De Volkskrant en De Morgen is voorbij. Uit de inzenders met de beste resultaten worden 30 deelnemers uit Nederland en Vlaanderen geselecteerd voor deelname aan Het Groot Dictee der Nederlandse Taal in de Eerste Kamer.
De uitslag van de voorronde wordt op 7 december bekendgemaakt. Om deze tijd te overbruggen publiceren we de overwegingen van de winnaar uit 2010:

"Men is er weer in geslaagd in de zinnen een paar woorden op te nemen waar in het kringetje van 'dicteetijgers' een levendige discussie over is losgebarsten: vintage en messing.

Ik heb zaterdagnacht meteen een e-mail gestuurd naar mijn dicteekompanen:

"Vrienden, om jullie een beetje in de war te maken: zin 8, vintage model. Onderstrepen of niet? De feiten:

1. Vintagemodel staat niet als zodanig in het Groene Boekje, dus je kunt niet zonder meer vintage model als fout onderstrepen omdat het vintagemodel zou moeten zijn. Als iets niet in het Groene Boekje staat, moet je spellen zoals het in Van Dale staat, maar daar staat vintagemodel ook niet als zodanig in. Dan moeten we het doen met algemene regels en aanknopingspunten die wél in het Groene Boekje (en eventueel Van Dale) staan.

2. In het Groene Boekje staat vintage alleen als zelfstandig naamwoord: de vintage. Je kunt op basis daarvan vinden dat het vintagemodel moet zijn omdat het Groene Boekje vintage niet als bijvoeglijk naamwoord beschouwt. De samenstelling vintagemodel is dan de enig juiste optie. Dus moet vintage model worden onderstreept.

3. In Van Dale staat vintage niet alleen als zelfstandig naamwoord, maar ook als bijvoeglijk naamwoord, met als voorbeelden o.a. vintage port en vintage kleding. Je kunt op basis daarvan vinden dat je, nu vintage niet als bijvoeglijk naamwoord in het Groene Boekje staat, dus moet spellen zoals het in Van Dale staat, en dat analoog aan de voorbeelden aldaar, die niet noodzakelijkerwijs limitatief zijn, vintage model een correcte spelwijze is. Dus moet dat niet worden onderstreept.
Wie het weet, mag het zeggen."

Voor beide vormen valt iets te zeggen, de naslagwerken geven geen uitsluitsel. Ik ben benieuwd wat bedoeld is en wat goed of fout gerekend wordt. Wat ik niet in mijn e-mail schreef, is dat ik in een goed voorgelezen dictee geen twijfel zou hebben als daar vintage()model in voorkwam. Dan zou je aan de klemtoon horen of het víntagemodel dan wel víntage modél moest zijn.

Een collega-dicteetijger (en niet de minste, namelijk een collega-Groot Dicteewinnaar) schreef: "Speelt die kwestie ook niet bij messing in de zin ervoor, misschien nog wel sterker, aangezien zelfs Van Dale hiervoor helemaal geen uitkomst biedt?"
Ik beken, ik heb bij messing olifanten geen moment getwijfeld en schrok daar dus van. Maar ik ben het natuurlijk meteen gaan opzoeken, en inderdaad: hij heeft een punt. De feiten:

1. Messing staat in het Groene Boekje alleen als zelfstandig naamwoord: het messing (metaal) en de messing (van een plank; die laat ik hier verder buiten beschouwing).
2. Messing staat in Van Dale ook alleen als zelfstandig naamwoord, in dezelfde twee betekenissen: het messing (geelkoper) en de messing (met uitleg over de veer aan een plank).
3. Messingen staat in Van Dale als apart lemma: (alleen attributief bijvoeglijk naamwoord) van messing gemaakt.

Ik kan niet anders dan concluderen dat op grond van deze feiten messing olifanten fout is en onderstreept moet worden. De juiste spelling is messingen olifanten. Of is er meer onder de zon? Waarom had ik geen enkele twijfel, waarom vond ik messing olifanten volkomen correct?
Ik vond vier andere bronnen:

i. De website Beter Spellen bespreekt in het hoofdstuk 'Weetwoorden', paragraaf 'gouden, plastic', de hoofdregel voor stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden en vermeldt onder het kopje 'Bijzondere gevallen': "Bij de volgende (stoffelijke) bijvoeglijke naamwoorden wordt -en vaak weggelaten: voorbeeld o.a. "een messingen naamplaatje, meestal: een messing naamplaatje."

ii. Ook de Schrijfwijzer van Jan Renkema noemt uitzonderingsgevallen, waarbij het "materiaalwoord als bijvoeglijk naamwoord" fungeert: "Er bestaan echter ook combinaties met het materiaalwoord zonder -en, bijvoorbeeld een rotanmeubel. (...) Er zijn twee regels voor de spatie.

Als de combinatie één hoofdklemtoon heeft, komt er geen spatie (voorbeeld: een rótanmeubel), en als de combinatie twee klemtonen heeft, komt er wel een spatie (voorbeeld: een rótan túínmeubel)." Messing wordt door Renkema niet met name genoemd, maar past in deze categorie uitzonderingsgevallen.

iii. De Taaladviesdienst van Onze Taal geeft in zijn advies 'Pluche/pluchen knuffelbeest' een lijst voorbeelden van stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden, met de toevoeging "Soms wordt het zelfstandig naamwoord (de stofnaam) onveranderd als bijvoeglijk naamwoord gebruikt. Het gaat dan vaak om nieuwere, niet-Nederlandse woorden". In de lijst voorbeelden 'een messing naamplaatje'.

iv. Ten slotte op Taaladvies.net: "Volgens de ANS kunnen van stofnamen over het algemeen bijvoeglijke naamwoorden gevormd worden met het onbeklemtoonde achtervoegsel -en. (...) Een aantal stofnamen (veelal nieuwere, vreemde woorden) worden echter in onveranderde vorm als bijvoeglijk naamwoord gebruikt, onder andere aluminium, plastic, rubber." Onder andere, dus deze opsomming is niet limitatief. Messing past in deze categorie.

En, niet onbelangrijk, dit advies is van Taaluniversum, dus van de Taalunie. En de Taalunie, dat is het Groene Boekje, dat is de baas.

Dit soort muizenissen spoken rond in de hoofden van het selecte clubje 'dicteetijgers', ook wel 'dicteenomaden' genoemd. Ik ben een van hen, maar verder gaat het goed met me."

Pieter van Diepen (winnaar Groot Dictee 2010)

Naschrift: Deelde de jury de mening van de heer Van Diepen? Kijk snel, inmiddels is de uitslag van de Voorronde bekend!

Op 16 november 2013 staat de speciale opgave in de kranten!

Nieuwe informatie over deelname aan de voorronde vindt u onder de gelijknamige kop via 'Overige' op deze site.
De deelnameperiode liep van 16 t/m 22 november 2013.

Op basis hiervan worden 30 deelnemers uit Nederland en Vlaanderen geselecteerd.
Zij zullen het op gaan nemen tegen evenzoveel prominenten in de Eerste Kamer.
De uitslag van de voorronde wordt 7 december bekendgemaakt.

Op 18 december is het zover: de televisie-uitzending van Het Groot Dictee der Nederlandse Taal op Nederland 1 bij de NTR, 21:30 uur.

Schrijft u mee? Snel nog even oefenen kan op de speciale sites die hier worden genoemd, onder
'Taalsites'.

Ook de 'poll', rechts op de homepage, is een goede test van uw parate taalkennis. En dan hebben we natuurlijk het woordspel en het zindictee.

Lillianne Ploumen, Eva Wiessing en Marc van der Linden behoren tot de dertig prominenten die dit jaar meedoen aan Het Groot Dictee der Nederlandse Taal. De jaarlijkse spellingtoets beleeft zijn 24e editie. Deze wordt woensdag 18 december uitgezonden bij de NTR op Nederland 1.

De presentatie is als vanouds in handen van Philip Freriks en Martine Tanghe. De jury staat evenals vorig jaar onder leiding van de bekende advocaat Inez Weski.

Prominenten die hun deelname al hebben toegezegd zijn:

Karin Amatmoekrim (schrijfster/letterkundige), Martijn van Dam (Tweede Kamerlid PvdA), Esther Gerritsen (schrijfster), Marc van der Linden (hoofdredacteur 'Royalty'), Ellie Lust (woordvoerster politie Amsterdam-Amstelland), Lilianne Ploumen (Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking), Bryan Roy (voormalig topvoetballer), Carola Schouten (Tweede Kamerlid Christen Unie), Mai Spijkers (uitgever), Jeroen van der Veer (voormalig CEO Koninklijke Shell), Bas van Werven (presentator 'Een Vandaag') en Eva Wiessing (verslaggeefster NOS Journaal). Ook Bart Chabot (dichter/schrijver) is er gelukkig weer bij!

Ook u kunt als deelnemer in prachtige Eerste Kamer zitten!

Dertig bekende Nederlanders en Vlamingen gaan het opnemen tegen dertig spellingkenners, die zich plaatsen via een voorronde in De Volkskrant en de Vlaamse krant De Morgen. Stuur de opgave in die vandaag in de krant staat. Meedoen kan ook via internet en via twitter (het Twictee). Meer informatie.

De voorronde voor het Groot Dictee der Nederlandse Taal wordt dit jaar ook weer op Twitter gehouden! Vanaf 16 tot en met 22 november twittert de Volkskrant (@volkskrant) elke dag een tweet over het zogeheten ‘Twictee‘.

In die tweet staat een link naar een geluidsfragment. Dat is een dicteezin, voorgelezen door Philip Freriks, presentator van het Groot Dictee. Twitteraars moeten die zin in een tweet versturen met de hashtag #vktwictee.

Uit de inzendingen worden twee mensen geselecteerd, die zich kunnen kwalificeren voor het echte Groot Dictee. Zij worden uitgenodigd voor de opname van het Groot Dictee der Nederlandse taal, op zaterdag 14 december in de Eerste Kamer!

Meer weten? Kijk dan hier bij De Volkskrant.