De Lodewijkstijlen

Verguld ijzeren hek met Marot-ornamentiek van paleis Het Loo.
[klik voor vergroting]
In 1672, het Rampjaar, werd een deel van de Republiek bezet door buitenlandse, voornamelijk Franse troepen. Na een stadhouderloos tijdperk benoemden de Staten in aller ijl opnieuw een Oranje tot militair leider van het land.

Willem III deed wat van hem werd verwacht. Hij bedwong de binnenlandse onrust en dwong Frankrijk in 1678 tot een vrede. Maar Lodewijk XIV, de Zonnekoning, mocht dan op politiek en militair terrein met succes buiten de deur zijn gehouden, op cultureel gebied omarmde de Nederlandse elite met overtuiging de stijl van het Franse hof.

Daar werden onder supervisie van een 'dessinateur' (ontwerper) in- en exterieur van belangrijke gebouwen als een eenheid behandeld. Ornamenten van gevels, lambriseringen, schoorsteenmantels, spiegellijsten en stucplafonds, en zelfs het meubilair, werden in één stijl uitgevoerd door de architect en een leger van decorateurs, stuc- en schrijnwerkers en talloze andere ambachtslieden.

De stijl van het Franse hof bleef gedurende de 18de eeuw toonaangevend in Europa. Het begon met de Lodewijk XIV-stijl, streng symmetrisch en met zware ornamenten. Omstreeks 1740 volgde de Lodewijk XV-stijl (het Rococo), met een asymmetrische en luchtige ornamentiek, motieven uit de plantenwereld en lichte kleuren.

In 1748 werd Pompeji teruggevonden, de Romeinse stad die in 79 n. Chr. was bedolven onder de as van een vulkaanuitbarsting. De vondst beïnvloedde de Lodewijk XVI-stijl, onder meer herkenbaar aan ornamenten die ontleend zijn aan de Oudheid.

Alleen de elite kon het zich overigens veroorloven fraaie panden op te trekken in de nieuwe Lodewijkstijlen of oude huizen geheel te verobuwen. Toch volgden ook gewone burgers waar mogelijk de Franse mode. Op de afbeelding een verguld ijzeren hek met Marot-ornamentiek van paleis Het Loo.

gevangeniswezen

1839 - De Spanjaard Ramon de la Sagra bezoekt tijdens zijn verblijf in Nederland een aantal gevangenissen. In Woerden valt hem op dat de strozakken in de slaapzaal zo dicht bij elkaar liggen dat het lijkt alsof de gevangenen in één bed slapen. In Gouda hangen de slaapzakken drie rijen hoog. Het eten is bijzonder slecht omdat de cipiers de gevangenen afgekeurd voedsel voorzetten.

Relevante tijdvakken