Van de aardappel werd in de 17e eeuw gedacht dat het de pest en melaatsheid kon veroorzaken. Pas in de loop van de 17e eeuw begonnen rijke burgers bij de maaltijd groente en fruit te gebruiken. In een aantal handboeken over tuinieren uit de 17e eeuw zijn allerlei wijsheden te halen over groentes, zowel waar als onwaar. Hieronder vind je een selectie.     

Tegen verstopping
RADIJS: “opent de verstopte milt en lever, doet water maken, weeckt de steen (nierstenen dus) en is goet gebruyckt voor watersuchtige menschen.”
BIET: “goed voor miltsuchtigen” (opent de verstopte milt, maakt water en geneest geelzucht. Door bietensap in je neus op te snuiven, trekt slijm en vocht weg uit het hoofd en worden de hersenen gezuiverd.

Tegen diarree
QUEE-APPELEN/PEREN: “stoppen de kamer-ganck, de Roo loop en ’t Bloet-spouwen.” Gaan als bonus maaggas en stinkende boeren tegen als je ze na de maaltijd eet. Je moet ze alleen niet rauw eten, daar krijg je krampen van.
GRANAATAPPELEN: zure granaatappelen verdrijven alle walgingen, stoppen het braken en de kamer-ganck. De schillen en bloemknoppen van granaatappelen verdrijven en bedwingen ontstekingen en beginnende zweren in de mond en ontstoken amandelen, stelpen bloedend tandvlees en zijn goed tegen loszittende tanden.

Tegen gekneusde zieltjes en lichamen
BALSEMAPPEL: De bladeren en vruchten van de balsemappel “genesen soo wel inwendige als uytwendige wonden. De olie daer dese vruchten in geweeckt zijn, is goet voor scheursels en gequetste zenuwen.”
BOON “meel van deesen doet alle geswellen rijpen en is sonderlyck goed tot zweerende vrouwenborsten en geswollen cullen“ (=testikels)

Tegen slapeloosheid
SUIKERWORTELEN: “verwecken de lust tot inslapen/ en werde daerom van de goede vrouwen den Mans dickwils voorgezet”.
AJUIN: “ajuin ontstopt en vermeerdert de lust tot inslapen”

Tegen een ingedut sexleven
AERTISOCKEN: “werden gebruyckt tot verweckinge der vleeschelijcke lusten” Nadeeltje: “na het gebruyck van Aertisocken lost men gemeenlijk vuyl en stinckent water”
Stephanus Blankaart (De borgelijke tafel, om lang sonder ziekten gesond te leven, 1683) schrijft voorts nog dat artisjokken ‘goet sijn om den jonggetrouwden wat tegemoet te komen’.
PASTINAAK: “De witte peën zijn matelijk warm en eer droogh dan vocht van aert […] en vermeerderen de lustigheit en vleesschelijcke begeerte van mannen en vrouwen”  (Verstandige Hovenier)

Tegen vrouwenkwaaltjes
AJUIN: “ajuin is seer nut en bequaem om de maentstonden der vrouwen. Ajuin ontstopt en vermeerdert de lust tot inslapen”
SPENAGIE “maeckt den buyck weeck en vermeerdert de melck in der vrouwen borsten”


Meer lezen:

• Het vermakelijke landleven, de verstandige hovenier (1669), door arts Petrus Nijland, een handboek voor de tuinbouw, waarin van diverse gewassen de eigenschappen, gezondheids- en gebruikswaarde (aert, kracht en gebruyck) wordt genoemd.
• De ervaren huishoudster of de medicijnwinkel (1669), door arts Petrus Nijland, recepten om zelf medicijnen te bereiden uit planten.
• Strouken, I. en P. Spapens 1999: Wat de pot schaft: de geschiedenis van de dagelijkse maaltijd, Utrecht Nederlands Centrum voor Volkscultuur.
• Winter, J.M. 1971: Van soeter cokene: 52 recepten uit de romeinse en middeleeuwse keuken, Grolsch, Enschede.
• Site met recepten uit De verstandige kock (1669), Cocboeck (1593), Een notabel boecxken van cokeryen (ca. 1514) op www.kookhistorie.com
• Over de Historische Groentenhof van Jac Nijskens: www.vergeteneten.nl
• Kruyff, L. & J. Schuyf 1997: Twintig eeuwen koken en eten. Op zoek naar de eetcultuur van onze voorouders, Kosmos-Z&K Utrecht.
• Webexpositie van de Koninklijke Bibliotheek: 'Smaakmakers: 5 eeuwen kookboeken op www.kb.nl