• De Oorlog
• Personen
• Anton Mussert

Lettergrootte AAA

Wie het leven van Mussert wat nader bekijkt ontdekt dat zijn persoon intrigerender en veelkleuriger is.

Een man die op zijn drieëntwintigste met een achttien jaar oudere tante trouwt, een volstrekte workaholic is en een meer dan begaafd ingenieur die op zijn veertigste een prachtige carrière afbreekt voor een onzeker politiek bestaan, rijmt niet echt met de hoop en de vergezichten van de gemiddelde burgerman.

Anton Mussert was de vierde van vijf kinderen uit het slechte huwelijk tussen een hoofdonderwijzer uit Brabant en een vrouw uit West-Friesland.

In Werkendam aan de Beneden-Merwede had hij het twijfelachtige genoegen les te krijgen van zijn eigen vader, een inspirerende geschiedenisonderwijzer. Het deerde hem niet, verklaarde hij na de oorlog, zijn vader was zijn beste vriend. Vriendjes op school had hij niet of nauwelijks.

Na zijn eindexamen HBS te Gorkum wilde Mussert marine-officier worden: het water en het militaire trokken hem. Hij werd afgekeurd, naar eigen zeggen op zijn ogen. Daarop schreef hij zich in aan de T.H. te Delft.

Hij was een serieus student, die pleziertjes meed, geen lid van het corps werd en zijn college-dictaten immer in perfecte staat had. Een medestudent beschreef hem later als iemand die wij nu een loner zouden noemen.

In augustus 1914 was hij een van de zeer weinigen die zich als vrijwilliger bij het Nederlandse leger meldde. Hij ambieerde scherpschutter te worden en werd goedgekeurd voor de reservedienst, maar kort daarna geveld door een ernstige nierziekte.

Een tante, Maria Witlam, verpleegde hem. De verpleging mondde uit in liefde. Met dispensatie van de Koningin trouwde Anton Mussert in september 1917 met zijn tante. Hij was 23, zij 41.

Mussert, cum laude afgestudeerd, was een voortvarend en tamelijk briljant ingenieur. Vijfentwintig jaar oud ontvouwde hij in het blad De Ingenieur een ingenieus plan voor de bouw van een dubbele ophaalbrug met horizontale rijvloeren.

Jong was hij al een man met een brede belangstelling en meningen over politiek en maatschappij. Mussert voegde de daad bij het woord, werd politiek actief en sloot zich aan bij de Vrijheidsbond.

In 1927 werd Mussert, 33 jaar oud gekozen tot de prestigieuze functie van hoofdingenieur van de Provinciale Waterstaat in Utrecht. Dat was erg jong en hij stond als tweede op de voordracht omdat een aantal leden van Gedeputeerde Staten moeite had met zijn zelfingenomenheid, die tot een aantal heftige conflicten binnen de dienst had geleid. Maar zijn kwaliteiten als ingenieur gaven de doorslag.

Ondertussen had Mussert zich aangesloten bij de Nationale Unie, ‘een rechts-autoritair gezind gezelschap’ waar hij zich gaandeweg aan stoorde omdat de leden, met een opmerkelijk percentage adellijken, in zijn ogen het er bij lieten om ‘zich te vergenoegen met aan de kant te blijven staan en platonische, zij het dikwijls zeer gedocumenteerde wenschen en vertoogen te lanceeren.’


Bronnen:
*R. Havenaar, 'Verrader voor het Vaderland' ( Den Haag, 1978)
*Jan Meyers 'Mussert. Een politiek leven' (Amsterdam, 1984)
*Anton Mussert, 'Nagelaten bekentenissen. Verantwoording en celbrieven van de NSB-leider'; Bezorgd en ingeleid door Gerard Groeneveld (Nijmegen, 2005)

[bron tekst: researchmap afl. 3 Chris en Yfke.]

• Personenoverzicht