8 - Loodzware jaren

Aflevering 8 - Loodzware jaren

Bekijk aflevering 8: 'Loodzware jaren'

Bron: NPS

Media:

  • Aflevering 8 - Loodzware jaren
    Aflevering 8 - Loodzware jaren
    Bekijk aflevering 8: 'Loodzware jaren'
    Bron: NPS
    Terugkeer dwangarbeiders uit Duitsland
    Terugkeer dwangarbeiders uit Duitsland
    Zo'n 270.000 Nederlanders, vooral dwangarbeiders, keerden terug uit Duitsland na de bevrijding. Eerst moeten ze langs bij de Dienst Repatriëring. In Bergen op Zoom wordt dagelijks een vrolijke ontvangst georganiseerd op het station.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (1 min. 19 sec.)
    Jacht op 'foute' Nederlanders
    Jacht op 'foute' Nederlanders
    Zo'n 50.000 'foute' Nederlanders kregen na de bevrijding 'een maatregel' opgelegd, bijvoorbeeld in Groningen. 'Landverraders' werden op straat door menigtes vernederd en 'moffenmeiden' kaal geknipt, zoals in Haarlem.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (1 min. 9 sec.)
  • Operatie Product
    Operatie Product
    Op 21 juli 1947 begint de 1e politionele actie, Operatie Product. De term 'politionele actie' is misleidend. 'Product' verloopt militair zeer naar wens, maar wordt om politieke redenen gestopt. Met Sukotjo en toespraak Beel.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (2 min. 54 sec.)
    Bijzonder strafrecht en Mussert
    Bijzonder strafrecht en Mussert
    Na de oorlog wordt het bijzonder strafrecht van toepassing. NSB-leider Anton Mussert wordt met behulp daarvan ter door veroordeeld. Hij staat 7 mei 1946 voor het vuurpeloton en wordt na zijn executie anoniem begraven.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (1 min. 20 sec.)
    Nederlanders op Boetan ontvangen
    Nederlanders op Boetan ontvangen
    De mijnenlegger Abraham Crijnssen gaat voor anker bij het eiland Boetan (?). De commandant Dobbenga gaat met enkele manschappen aan land en wordt door de sultan en de bevolking enthousiast ontvangen.
    Bron: Beeld en Geluid Beeld en Geluid:  Polygoon Hollands Nieuws, 1945
  • Dienstplichtigen naar Indonesië
    Dienstplichtigen naar Indonesië
    In september 1946 vertrekt de eerste boot met dienstplichtigen naar Indonesië en er zullen er nog velen volgen. De grondwet wordt veranderd om dit mogelijk te maken, want eigenlijk mocht dat wettelijk niet.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (28 sec.)
    Wilhelmina keert terug
    Wilhelmina keert terug
    Op 13 maart 1945 keert koning Wilhemina vanuit Engeland terug naar Nederland. Bij Eede in Zeeuws-Vlaanderen steekt zij de Belgisch-Nederlandse grens over. Het historische moment wordt een keer overgedaan voor de film.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (52 sec.)
    Onafhankelijkheid Indonesië in 1949
    Onafhankelijkheid Indonesië in 1949
    Onder druk van Amerika erkent Nederland in 1949 de onafhankelijkheid van Indonesië. Koningin Juliana tekent de overdracht in somber Amsterdam, in Jakarta viert een menigte (met Sukotjo) feest met Soekarno.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (2 min. 37 sec.)
  • Loodzware naoorlogse jaren
    Loodzware naoorlogse jaren
    In mei 1945 eindigt de oorlog in Europa en is er feest in Nederland. In augustus 1945 eindigt de oorlog in Azië, maar begint Nederland een oorlog in Indonesië. Loodzwaar: Wederopbouw in Nederland, het leger naar Indonesië.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (1 min 25 sec.)

8. Loodzware jaren

Problemen groeiden Nederland na 1945 boven het hoofd

Nederland was bevrijd, in mei 1945, maar toen de eerste vreugde daarover enigszins was weggeëbd, bleek het land te zijn opgescheept met een aantal reusachtige problemen.

berechting van vele duizenden collaborateurs eisten alle aandacht op, maar toen daar ook nog een heuse oorlog aan de andere kant van de aardbol bijkwam, het escalerende conflict met de republiek Indonesië, toen groeiden de problemen Nederland boven het hoofd.

Daarom heet deel 8 van de NPS-serie De Oorlog ook ‘Loodzware Jaren’. Deze aflevering behandelt de periode van vijf jaar ná de oorlog die voor de ontwikkeling van Nederland van zo’n grote betekenis zijn geweest.

De eerste maanden na de bevrijding bood Nederland direct al een aanblik vol tegenstellingen. Tegenover de enorme vreugde over de nederlaag van de Duitsers en de herwonnen vrijheid, stond het verdriet om al die mensen die de oorlog niet hadden overleefd.

De schok was enorm, toen duidelijk werd wat er zich in de Duitse vernietigingskampen had afgespeeld. Vooral de joodse gemeenschap in Nederland bleek grotendeels uitgemoord; en degenen die wél terugkwamen voelden zich hier maar zelden welkom.

Toch ging al snel alle aandacht naar de wederopbouw. Eerst moest Nederland vrijgemaakt worden van mijnen, waardoor de landbouw en daarmee de voedselvoorziening weer op gang kon worden gebracht. Daarna volgde de rest van de economie, die nog jarenlang te kampen had met een ernstig gebrek aan grondstoffen en uiterst gebrekkige transportmogelijkheden.

Tegelijkertijd kwam de grootste juridische operatie uit de geschiedenis op gang: de berechting van tienduizenden Nederlanders die verdacht werden van collaboratie, steunverlening aan de vijand. Eerst zijn er meer dan 100.000 mensen van huis gehaald en geïnterneerd in kampen. Daarbij is het vaak niet zachtzinnig toegegaan, er hebben zich in die kampen veel misstanden voorgedaan.

Na een eerste schifting zijn er meer dan 60.000 veroordelingen uitgesproken, de meeste door speciale tribunalen, maar ook bijna 16.000 door bijzondere gerechtshoven. Daarbij zijn ook tientallen doodvonnissen voltrokken.

Maar de grootste aandacht ging toch uit naar Indonesië: vanaf eind 1945 begon Nederland op grote schaal troepen te sturen naar de voormalige kolonie, die zich aan een hernieuwde Nederlandse greep wilde ontworstelen. Uiteindelijk zijn meer dan 100.000 soldaten in de strijd geworpen, een strijd die aanvankelijk vooral economisch geïnspireerd leek.

Nederland had de deviezen uit de Indische economie hard nodig, al was het maar om die enorme militaire inspanning te kunnen betalen. Toen de bodem van de schatkist in zicht kwam, eiste PvdA-minister Lieftinck van zijn collega’s dat er een militaire actie zou komen om de plantages in Indonesië weer open te krijgen, zodat er weer financiële middelen beschikbaar zouden komen.

Nederland ging tot twee keer toe in de aanval, en noemde het beide keren ‘politionele acties’ om te benadrukken dat het om binnenlandse aangelegenheden ging. In Indonesië heten deze acties ‘Agressie I’ en ‘Agressie II’.

En het bleef geen binnenlandse aangelegenheid; de hele wereld bemoeide zich ermee. De nieuwe Veiligheidsraad van de guerilla-oorlog, waarvan steeds meer Nederlandse militairen het slachtoffer werden.

Daardoor brokkelde de steun van de bevolking, die aanvankelijk heel groot was geweest, steeds meer af, tot Nederland de strijd staakte en in december 1949 de soevereiniteit over het eilandenrijk aan de republiek Indonesië overdroeg.

In dit deel 8 van de serie De Oorlog praat presentator Rob Trip met mensen die aan beide zijden van de oorlog hebben gestreden. De aflevering laat ook veel beeldmateriaal zien uit deze oorlog.

Zondag 13 december, NPS, De Oorlog deel 8, Loodzware Jaren, Nederland 2, 20.15 uur
Herhaling: zaterdag 19 december, Nederland 2, 13.40u