• De Oorlog
• Personen
• Max Blokzijl (dagboek)

Lettergrootte AAA

In talloze radiopraatjes had hij tijdens de oorlog het Nederlandse volk proberen te overtuigen van de zegeningen van het Duitse rijk en van de verderfelijkheid van de geallieerden. Het was een kwestie van symboliek dat hij als eerste aan de beurt kwam – hij was het uithangbord van de collaboratie geweest.

Blokzijl was op 9 mei gearresteerd, in de nabijheid van de plek in Den Haag waar hij in de laatste periode zijn radiopraatjes had verzorgd. Zijn rechtszaak zou het toonbeeld worden van overzichtelijkheid.

Al zijn voor de radio uitgesproken teksten stonden op papier en waren in beslag genomen – ze vormden het enige bewijsstuk. Hij was tijdens zijn voorarrest meermalen verhoord door een rechercheur van de POD, de Politieke Opsporingsdienst. Dat was ook de enige getuige in zijn proces.

De hele zitting, op 11 september 1945, in het paleis aan de Kneuterdijk (dat als Haagse vestiging van de bijzondere rechtspraak fungeerde), duurde maar een halve dag.

Het was bijzonder druk, de vertegenwoordigers van de pers hadden moeite om een plaatsje in de zaal te vinden. De procureur-fiscaal, mr J. Zaaijer vond wat Blokzijl had gedaan op het gebied van propaganda ‘duizendmaal erger dan het malle gedoe van de NSB’:

‘Temidden van de verschrikkingen, de beklemmingen en de duizend angsten die ons volk heeft moeten verduren, werd het staande gehouden door zijn geloof. En de stem van de duivel die het tot twijfel wilde brengen en die het zijn geloof wilde ontnemen, was de stem van Max Blokzijl.’

Veertien dagen na de zitting begon de president van het hof zijn uitspraak met de kernachtige zin: ‘Het hof heeft u ter dood veroordeeld.’ Blokzijl was aangeslagen, hij had zo’n uitspraak niet verwacht – in tegenstellingen tot de kranten, die geen enkele twijfel kenden en het met het vonnis eens waren, omdat de verderfelijkheid van Blokzijls propaganda en de daaruit blijkende misdadige gezindheid geen andere straf mogelijk maakten.

Blokzijl ging nog in cassatie – twee maanden later al werd die zaak, onder veel kleinere belangstelling, behandeld. De straf bleef overeind, er was kennelijk een snel en duidelijk symbool nodig voor de geest van de bijzondere rechtspleging. Blokzijl voelde zich het slachtoffer van het feit dat hij de allereerste was. Hij schreef in zijn cel in zijn dagboek:

‘Het is mijn pech geweest dat ik om zo te zeggen de eerste stoot moest opvangen. Mijn strafmaat werd in juli en augustus 1945 voorbereid, dus nog onder de onmiddellijke invloed van de bevrijdingskoorts. Was ik in september 1946 aan bod gekomen, in plaats van september 1945, dan zouden de dingen er wel anders hebben uitgezien.’

Blokzijl was tot aan zijn dood verbaasd dat het lot deze wending had genomen. Hij had gedacht nog heel lang in de gevangenis te kunnen schrijven, ‘liefst met een pijpje tabak erbij.’

In zijn dagboek vermeldde hij voor het eerst dat hij geschokt was door de misdaden van het nazi-regime, waarvan hij altijd beweerde niets geweten te hebben. Op 10 maart schreef hij over de massamoord op de joden in de gaskamers, waarvan hij inmiddels het een en ander gehoord had:

‘Is dit letterlijk juist, dan is dat inderdaad vreselijk en maakt het mij onmogelijk zonder diepe schaamte te denken aan het feit dat ik zolang in Hitler heb geloofd. Want deze misdadige moordpartijen moet hij toch geweten en goedgekeurd hebben.’

Op zaterdag 16 maart – de avond tevoren had hij in zijn cel nog bezoek gehad van Anton Mussert – reed Blokzijl in een auto van het gerecht naar de Waalsdorpervlakte. Daar is hij om vijf voor zeven in de ochtend geëxecuteerd, als allereerste. De Volkskrant schreef erover:

‘Terwijl het peloton de voorbereidingen trof, stond Blokzijl met de handen vastgebonden en in de mond een zelfgerolde sigaret. [..] Onmiddellijk werd door een dokter de dood geconstateerd. Een der soldaten bukte en raapte het shagpeukje op, dat hij even aandachtig bekeek en toen in zijn portefeuille weg borg.’


Bron:
*René Kok, 'Max Blokzijl, stem van het nationaal-socialisme' (Amsterdam, 1988)

• Personenoverzicht