Protest en Indiëweigeraars

Er is protest tegen het feit dat dienstplichtigen naar Indonesië moeten. Zo'n 5.000 dienstplichtigen weigeren te gaan (Indiëweigeraars). Ze worden opgepakt, opgesloten in Schoonhoven en voor een deel berecht door de krijgsraad.

Bron: De Oorlog, deel 8 (2 min. 5 sec.)

Media:

  • Protest en Indiëweigeraars Button Play
    Protest en Indiëweigeraars
    Protest en Indiëweigeraars
    Er is protest tegen het feit dat dienstplichtigen naar Indonesië moeten. Zo'n 5.000 dienstplichtigen weigeren te gaan (Indiëweigeraars). Ze worden opgepakt, opgesloten in Schoonhoven en voor een deel berecht door de krijgsraad.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (2 min. 5 sec.)
    Ongewild naar Indonesië Button Play
    Ongewild naar Indonesië
    Ongewild naar Indonesië
    Japan capituleert in augustus 1945 en de zus van oorlogsvrijwilliger Leo Bromlewe blijkt het Jappenkamp overleefd te hebben. Hij wil daarom niet meer naar Indonesië, meldt hij zijn commandant. Die antwoordt dat Bromlewe toch nodig is.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (1 min. 11 sec.)
    Oorlogsvrijwilligers tegen Japan Button Play
    Oorlogsvrijwilligers tegen Japan
    Oorlogsvrijwilligers tegen Japan
    Voor de strijd tegen Japan melden zich tot en met de zomer van 1945 in bevrijd Nederland 60.000 oorlogsvrijwilligers aan. waaronder Leo Bromlewe. Hij heeft een zus in een Jappenkamp en hij wil de Indonesiërs bevrijden.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (2 min.)

Indiëweigeraars

Er waren er duizenden die niet naar Indonesië wilden, in de jaren na 1945. De overheid trad daar streng tegen op, en beschouwde de weigeraars als deserteurs.
Dat er duizenden soldaten weigerden naar Indonesië te gaan (de schattingen lopen uiteen van 4000 tot 6000) werd zoveel mogelijk geheim gehouden: publiciteit erover zou de bereidheid nog verder doen teruglopen.

En verder maakte de marechaussee actief jacht op weigeraars: ze stonden gesignaleerd en gingen na arrestatie naar Schoonhoven, waar hun een zware tijd wachtte. In Schoonhoven was het Depot Nazending Indië gevestigd. Daar sloot het ministerie de van desertie beschuldigde jongemannen op.

Ze kregen een bikkelharde militaire training, vol met stormbanen en exercities. Het personeel van het Depot pakte ze hard aan, met luitenant Koos van Kaam als de personificatie van die harde aanpak.

In 1949 is er in Schoonhoven zelfs een keer een opstand uitgebroken. Er was een nieuwe lijn bedacht: de weigeraars zouden op de boot gaan naar Indonesië, en daar zouden ze voor de keus worden gesteld: dienst doen of dáár voor de krijgsraad.

Kort na die mededeling sloeg een groep weigeraars het interieur van hun militaire barak kort en klein. Jan Maassen, een communist uit de Amsterdamse Spaarndammerbuurt, was een van de mannen die hielp de potkachel door het raam te smijten.

De bijna 200 mannen die toen in Schoonhoven zaten werden enige tijd later in vrachtwagens naar de Rotterdamse haven gebracht. Daar moesten ze één voor één door een sluis, tot ze voor de loopplank van een troepenschip kwamen te staan. Daar kregen ze drie keer de opdracht om aan boord te gaan.

Liefst 160 mannen namen die stap, 32 weigerden, onder wie Jan Maassen. Hij heeft in totaal drie jaar vastgezeten en dwangarbeid moeten verrichten. Hij zat nog in gevangenschap toen de oorlog in Indonesië al lang was afgelopen.


Bronnen:
*'Indiëweigeraars' (Andere Tijden)
*Carla Boos en Ad van Liempt: 'De meedogenloze aanpak van de Indië-weigeraars', in: 'Andere Tijden, Nieuwe verhalen over vroeger' (Amsterdam, 2001)

Meer over dit onderwerp