Militaire actie door geldprobleem

Doordat Indonesië failliet dreigt te gaan dreigt Nederland failliet te gaan. De aarzelende regering en minister Lieftinck willen daarom in 1947 de economisch belangrijke plantages heroveren. Het leger komt met Operatie Product.

Bron: De Oorlog, deel 8 (47 sec.)

Media:

  • Militaire actie door geldprobleem Button Play
    Militaire actie door geldprobleem
    Militaire actie door geldprobleem
    Doordat Indonesië failliet dreigt te gaan dreigt Nederland failliet te gaan. De aarzelende regering en minister Lieftinck willen daarom in 1947 de economisch belangrijke plantages heroveren. Het leger komt met Operatie Product.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (47 sec.)
    Verliespost Indonesië in 1947 Button Play
    Verliespost Indonesië in 1947
    Verliespost Indonesië in 1947
    Doordat veel winstgevende grote plantages in republikeins gebied liggen is Indonesië een verliespost geworden voor de Nederlandse staat. En de kleine 100.000 Nederlandse militairen die in 1947 in Indonesië zijn kosten ook geld.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (47 sec.)
    Operatie Product Button Play
    Operatie Product
    Operatie Product
    Op 21 juli 1947 begint de 1e politionele actie, Operatie Product. De term 'politionele actie' is misleidend. 'Product' verloopt militair zeer naar wens, maar wordt om politieke redenen gestopt. Met Sukotjo en toespraak Beel.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (2 min. 54 sec.)
  • Dienstplichtigen naar Indonesië Button Play
    Dienstplichtigen naar Indonesië
    Dienstplichtigen naar Indonesië
    In september 1946 vertrekt de eerste boot met dienstplichtigen naar Indonesië en er zullen er nog velen volgen. De grondwet wordt veranderd om dit mogelijk te maken, want eigenlijk mocht dat wettelijk niet.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (28 sec.)
    Onze jongens in Indië Button Play
    Onze jongens in Indië
    Onze jongens in Indië
    De Regeringsvoorlichtingsdienst maakte een vrolijke film met een boodschap voor het thuisfront over het dagelijkse wel en wee van 'onze jongens' die hun plicht doen in Indonesië.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (1 min. 6 sec.)
    Somberheid over Indonesië Button Play
    Somberheid over Indonesië
    Somberheid over Indonesië
    In Nederland is de stemming over de situatie in Indonesië is somber in 1948. In Amsterdam wordt een toneeluitvoering over J.P. Coen verboden door de burgermeester uit angst voor rellen.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (22 sec.)

1e Politionele Actie: Operatie Product

De aanvoer van nieuwe Nederlande soldaten naar het opstandige Indonesië is in het voorjaar van 1947 goed op gang gekomen. Dat is militair prachtig, maar helaas ook erg duur, onbetaalbaar zelfs.
In april 1947 beschikken generaal Spoor en zijn collega van de marine vice-admiraal Pinke over 51.000 man van de Koninklijke Landmacht, 6000 man van de marine en 32.000 man van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger, het KNIL. Bijna 90.000 man, van wie 79.000 operationeel inzetbaar zijn.

Militair biedt dat volop mogelijkheden in de strijd tegen de Republiek Indonesia, maar er is ook een schaduwkant: de troepenmacht is bijna niet te betalen.

Op 18 april 1947 krijgt premier Louis Beel van zijn minister van financiën mr Piet Lieftinck (PvdA) een brandbrief: de deviezenpositie van het land is ‘zeer kritiek’, de positie van Nederlands Indië is ‘nog veel erger’.

Hij becijfert een tekort van 100 miljoen per jaar. Het enige wat er nog rest is het goud van de staat. Als de regering zou besluiten de helft van de goudvoorraad te verkopen, kan ze het nog 2,5 maand uitzingen.

Lieftinck suggereert om geen troepen in Indonesië meer af te lossen, en uitermate zuinig met de middelen om te springen. Bovendien vindt hij dat Van Mook, die volgens hem toch nergens naar luistert en veel te veel geld uitgeeft, ontslagen moet worden.

Als het kabinet hem niet volgt in zijn opvattingen, zo dreigt Lieftinck, dan kan hij de verantwoordelijkheid niet langer dragen Daarmee brengt Lieftinck de militaire optie dichterbij.

Premier Beel en minister Jonkman van Overzeese Gebiedsdelen reizen naar Batavia om, onder andere, Van Mook zijn ontslag aan te zeggen, maar dat voornemen slikken ze haastig weer in – Van Mook beheerst het spel als geen ander en is onder deze hectische omstandigheden onmisbaar.

Maar ze merken wel dat ook de Nederlandse onderhandelaars in Batavia bereid zijn om de Indonesische republiek met geweld op de knieën te krijgen, als die de Nederlandse eisen niet inwilligt en de guerillastrijd niet beëindigt.


Bronnen:
*Chris van Esterik en Kees van Twist, 'Daar werd iets grootsch verricht of hoe het Koninkrijk der Nederlanden zijn grootste kolonie verloor' (Weesp, 1980)
*Petra Groen, 'Marsroutes en dwaalsporen, Het Nederlands militaire-strategisch beleid in Indonesië, 1945-1950' (Den Haag, 1991)

Meer over dit onderwerp