• De Oorlog
• Personen
• Fred Schwarz (interview)

Lettergrootte AAA

Op 9 november 1938 zag hij tijdens Kristallnacht de synagoge in die wijk branden als een fakkel. Hij herinnert zich:

‘Voor Joden was het niet meer leefbaar. Van de ene dag op de andere mocht mijn vader niet meer zijn ambt uitoefenen als jurist. Je werd van school gestuurd, je mocht niet meer met de tram, en zo mocht je duizenden dingen niet meer.

Je mocht niet meer gewoon in winkels gaan kopen: nee, je mocht alleen maar ’s avonds of ’s middags om vijf uur in winkels komen waar de meeste spullen al niet meer te koop waren.

Niet-joodse vriendjes spraken niet meer met je, het kon ook gebeuren dat je een schop kreeg als je ze toevallig wél aansprak. Het was onvoorstelbaar, dat je ineens outcast bent. Dat kunnen we ons nu helemaal niet voorstellen.’

Zijn broer Fritz slaagde er direct na de Kristallnacht in naar Nederland te ontkomen. Toen hij daar bericht van kreeg probeerde Fred het ook, samen met twee vrienden.

Vlak bij de Nederlandse grens worden ze aangehouden door Duitse agenten. Als ze zeggen dat ze naar Nederland willen, zetten die agenten ze af bij de grens waar ze door het prikkeldraad kruipen en liftend in Amsterdam aankomen.

Schwarz wordt opgevangen door het Comité voor Joodse vluchtelingen, dat een verklaring uitschrijft waarin de kosten voor levensonderhoud worden gegarandeerd. De vluchtelingen komen zo niet ten laste van de staat. Met die verklaring moet Schwarz twee keer per week naar de Vreemdelingendienst om een stempel te halen.

Schwarz, terugdenkend aan Amsterdam: ‘De ontvangst van de bevolking, zover ik dat kan beoordelen, was hartverwarmend. Er was, om een voorbeeld te noemen, begin december een busjescollecte in Amsterdam voor joodse vluchtelingen. Die collecte heeft meer dan een miljoen gulden opgebracht. Een miljoen gulden van allemaal mensjes in Amsterdam, waar toch veel werkelozen waren.

Joodse vluchtelingen werden zeer netjes behandeld. In tegenstelling tot het buitengewoon onaangename optreden van de politie en vooral de vreemdelingendienst. We moesten ons twee keer in de week melden, daarbij moest je uren blijven wachten voor niks. Onder het motto van: jij hebt toch niks te doen!’

• Personenoverzicht