• De Oorlog
• Personen
• Hendrikus Colijn

Lettergrootte AAA

Als onbetwist leider van de Anti-Revolutionaire Partij was hij de premier van in totaal vijf kabinetten. Hij opereerde in voor Nederlandse begrippen autoritaire stijl.

Hij was tijdens de economische crisis van de jaren dertig onverzettelijk in zijn bezuinigingspolitiek, die voor veel inwoners ongunstig uitpakte. Via de radio probeerde hij wel begrip te tonen voor de zware omstandigheden waarin velen zich door de crisis bevonden.

‘Onze tijd is een ongemeen moeilijke. Het nu levend geslacht dat grotendeels opgegroeid is in dagen van voorspoed en dat nu te staan komt voor nijpende zorgen en soms nog erger, kromt zich onder den tegenspoed en ziet vaak geen uitkomst.’

Het optreden en de persoon van Colijn hebben zeker een rem gezet op de groei van de NSB. Hij sprak rechts aanzienlijk meer aan dan links, had ook zeker enige sympathie voor bepaalde aspecten van het fascisme, al stond hij in het openbaar pal voor de parlementaire democratie.

Colijns biograaf dr H.J. Langeveld weet te melden dat Colijn aan het eind van de twintiger jaren een gesprek met Mussolini had gehad. Daarin had de Italiaanse Duce hem voorspeld dat ook in Nederland de democratie ooit zo doldraaien.

Colijn had daarom geglimlacht, en Mussolini’s voorspelling niet willen geloven maar hij ’was de laatste tijd aan de juistheid van die reactie gaan twijfelen; als niet in Nederland spoedig een andere geestesgesteldheid intrad, zou ook hier misschien de verhouding tussen overheid en volk verandering dienen te ondergaan.

Indien de gisting niet tot stilstand gebracht zou worden, kon een toestand ontstaan waarbij wel de orde werd gehandhaafd maar de vrijheid zou verdwijnen; want het zou erger zijn als orde en vrijheid allebei verloren gingen.’

Colijn vestigde in de jaren dertig zijn reputatie als de sterke man van Nederland, en dat bezorgde hem een aanzienlijke populariteit. Al voor hij premier werd, had hij zich in die richting geprofileerd.

Toen er in februari 1933 muiterij was uitgebroken op het pantserschip De Zeven Provinciën, als gevolg van een salariskwestie, had Colijn in een interview met het dagblad Het Vaderland een krachtig geluid laten horen:

‘De hoofdzaak is dat er een klaar geval van muiterij is, dat de muiterij moet worden onderdrukt, zo nodig door het schip met een torpedo naar de bodem van de Oceaan te zenden.’

Een paar dagen later gebeurde dat ook echt, zij het niet met een torpedo maar met een vliegtuigbom: er vielen onder de bemanning 23 doden.

Vanaf dat moment wist iedereen dat met Colijn niet te spotten viel. Links vond hem een fascist, rechts bewonderde hem en Colijn zelf loodste de natie door de woelige tijden.


Bron:
*Herman Langeveld, 'Schipper naast God, Hendrikus Colijn, 1869-1944' (Amsterdam, 2004)

• Personenoverzicht