Katholiek leven in Twente

Tijdens de Reformatie (ongeveer vanaf 1635 tot 1795) was het protestantisme de enige officiële godsdienst in ons land.

Klopjeshoes op het Openluchtmuseum OotmarsumKatholieken mochten geen openbare ambten vervullen en hun geloof niet in het openbaar belijden. De kerken waren ingenomen door de protestanten en de katholieke inwoners van onder andere Ootmarsum werd de toegang tot hun kerk ontzegd. Hun vieringen vonden vanaf dat jaar plaats in schuilkerken in de omgeving. Een zogenaamde klopje, een ongetrouwde katholieke vrouw, ging de boerderijen langs om deze geheime vieringen aan te kondigen.

Die situatie duurde tot ongeveer 1795, toen kwam met behulp van de Fransen een eind aan het stadhouderlijk regime. De stadhouder vluchtte naar Engeland en de Bataafse Republiek werd uitgeroepen. Het was het begin van een moderne eenheidsstaat. De burgers kregen gelijke rechten en er vond centralisatie van bestuur plaats. Er werd godsdienstvrijheid afgekondigd en kerk en staat werden officieel gescheiden.
    
In 1810 maakte koning Lodewijk Napoleon (1778-1846), jongste broer van Napoleon Bonaparte, een soort good-will-reis door zijn rijk, en ook door Twente. In het kader daarvan gaf hij in tal van plaatsen de kerk terug aan de katholieken.

De stelregel was dat de bestaande kerken naar de grootste geloofsgemeenschap moest gaan. Voor de protestanten in Ootmarsum die daardoor geen kerk meer hadden, gelastte Lodewijk Napoleon een nieuwe Nederlands Hervormde kerk te bouwen voor de protestanten, gefinancierd door het ministerie van Waterstaat. Deze kerkjes staan op meerdere plekken in Nederland en worden nog steeds waterstaatskerken genoemd.

In Twente kun je aan de boerderijen nog steeds zien of de bewoners katholiek of protestant zijn. Op de daken van oude boerderijen staan vaak geveltekens. Katholieke geveltekens hebben meestal kerkelijke symbolen als een kelk, een hostie, een kruis, een anker of een hart. De symbolen kruis, anker en hart drukken tezamen “geloof, hoop en liefde” uit.  

Protestante tekens zijn doorgaans wat meer gestileerd, een veel gebruikt symbool is bijvoorbeeld de lelie. Ook zijn er combinaties met voorchristelijke symbolen, zoals de donderbezem en de paardenkop, beide bedoeld om onheil af te wenden voor de bewoners van het huis.

 Katholiek gevelteken, Openluchtmuseum Ootmarsum
Katholiek gevelteken


Meer info:

De aardappeleters

1885 - Vincent van Gogh schildert De aardappeleters. Hij heeft daartoe een aantal avonden doorgebracht met het boerengezin De Groot in Nuenen, waar men – zoals ook elders op het arme platteland – nog gezamenlijk aardappels at uit een gemeenschappelijke schotel.

Gerelateerde artikelen


Relevante tijdvakken