De eerste zigeuners in de Nederlanden beweerden dat ze pelgrims uit Klein-Egypte waren. Dat werd verbasterd tot gypten en zo ontstonden onder meer de woorden gipsy (Engels) en gitano (Spaans).

In de Nederlanden heetten ze Egyptenaren of 'heidens', vermoedelijk omdat ze geen christenen waren. De eerste heidens werden begin 15de eeuw gastvrij ontvangen in Overijssel en Gelre omdat een brief van keizer Sigismund uit 1423 hen de status van pelgrim gaf.

Na 1500 veranderde die houding. De Duitse Rijksdag verklaarde de brief van Sigismund in 1498 ongeldig en beschuldigde de zigeuners van spionage en misdrijven als bedelarij, afpersing en diefstal.

Plakkaten in de Nederlanden ontzegden hun het recht op verblijf; de Synode van Dordrecht verbood in 1621 de doop van hun kinderen. Gelderland organiseerde in 1637 een 'generale jachte' en in Overijssel gaf een plakkaat uit 1725 de bevolking toestemming hen straffeloos te doden.

De maatregelen zorgden ervoor dat in 1750 de zigeuners uit de Republiek waren verdwenen. Pas aan het eind van de 19de eeuw vertoonden zij zich aarzelend weer.

Te zien: Een ‘geselbord’ tegen zigeuners uit 1702, afkomstig uit de stadspoort van Roermond.

Op de gravure een waarzeggende zigeuner, naar een tekening van Jacques de Gheyn begin 17de eeuw.