AfleveringenJacques Presser
Categorie: Kampen-
PersoonsgegevensNaam Jacques Presser Functie Historicus, dichter en schrijver van 'Ondergang' Geboortedatum 24-02-1899 Sterfdatum 30-04-1970 Nationaliteit Nederlandse Categorie Kampen VideoVragen over verdwijning Joden Wat konden Nederlanders tijdens de oorlog weten over de verdwijning van de Joden en de gaskamers? Bron: De Oorlog, deel 5 (1 min. 12 sec.) -
PersoonsgegevensNaam Jacques Presser Functie Historicus, dichter en schrijver van 'Ondergang' Geboortedatum 24-02-1899 Sterfdatum 30-04-1970 Nationaliteit Nederlandse Categorie Kampen VideoWekelijkse transporten Westerbork Iedere maandag komt in Westerbork de trein uit Polen terug. De sfeer wordt dan slecht in kamp Westerbork, want zoals iedere dinsdag zal de trein met 1.000 mensen naar een onbekende bestemming vertrekken. Bron: De Oorlog, deel 5 (18 sec.)
Jacques Presser, hoogleraar geschiedenis in Amsterdam, was een overlevende van de holocaust. Hij was behouden uit de onderduik teruggekeerd. Hij zou na de oorlog 'Ondergang' over de jodenvervolging in Nederland publiceren.
Zijn echtgenote overleefde de oorlog niet – zij werd met een vals persoonsbewijs gepakt en direct als strafgeval naar Westerbork en vandaar naar kamp Sobibor gebracht, waar ze werd vergast. Presser bracht later zijn gevoel daarover onder woorden als …‘… het onotkoombaar schuldgevoel dat een overlevende of de overlevende ten enenmale moet hebben. Dat gevoel dat je dan al direct krijgt van: kind, hoe heb ik je kunnen laten gaan met dat persoonsbewijs? Hoe is het godsmogelijk dat ik het heb gedaan?’
Eind 1949 kreeg Presser van dr L. de Jong het verzoek om de ondergang van de joden in Nederland te boek te stellen. Hij accepteerde het en begon aan een jarenlang onderzoek naar feiten, documenten en ooggetuigen van dat veelomvattende onderwerp.
Rond 1956 wilde hij met schrijven beginnen, maar hij bleef steken na precies één zin – hij kon daarna lange tijd niet meer verder. Presser besloot daarop mee te doen aan een prijsvraag, voor het schrijven van een novelle. Het werd ‘De nacht der Girondijnen’, het ging over Westerbork en het werd bekroond, en uitgekozen tot boekenweekgeschenk 1957.
Presser voelde zich direct genezen van zijn ‘writers block’ en ging aan de slag. Hij nam zich voor elke dag minstens één bladzijde te produceren. Zijn discipline was fameus: na 938 dagen had hij 955 vellen manuscript af.
Het werken aan het boek was voor Presser een obsessie geworden. Hij kwam twee keer per week in het RIOD en de medewerkers daar maakten zich grote zorgen of Presser de opdracht wel aankon.
De Jong en zijn medewerker Van der Leeuw vroegen zich geregeld af of ze hem dit wel hadden mogen aandoen. Presser zelf zei terugkijkend in een interview:
‘Ik werd gek van dat boek. Ik was er geen uur echt los van. Ik heb bijvoorbeeld jaren lang geen jood kunnen ontmoeten of ik begon erover. Dat was onafwendbaar.’
Bronnen:
*J. Presser, 'Ondergang. De vervolging en verdelging van het Nederlandse jodendom 1940-1945', 2 delen (Staatsuitgeverij, Den Haag 1985)
*Philo Bregstein, 'Dingen die niet voorbijgaan' (Amsterdam, 1970)
*Conny Kristel, 'Geschiedschrijving als opdracht. Abel Herzberg, Jacques Presser en Loe de Jong over de jodenvervolging' (1998)
