Kembang Kuning

Eerst naar Kembang Kuning, het ‘marine-ereveld’. Net als bij de andere erevelden passeer je eerst een openbare Indonesische begraafplaats. Onze lokale chauffeur meldt dat het er vooral ‘s-avonds heel druk is. Het is de plek waar je meisjes oppikt, ‘dames van lichte zeden’, om een ouderwetse uitdrukking te gebruiken. Bizar, op de begraafplaats.

Atik voegt toe dat de stad ook een echte rosse buurt heeft. Het fameuze lied ‘Surabaya Johnny’ schiet me te binnen. De stad heeft een reputatie hoog te houden. Het zijn wellicht niet helemaal passende gedachten bij het naderen van een ereveld. Maar het hoort wel een beetje bij haven, zeelui, marine.

Kembang Kuning is de plek waar de Slag om de Javazee in ere wordt gehouden. Er is een indrukwekkend ‘Karel Doormanmonument’, onthuld in 1954. Plaquettes laten de schout-bij-nacht Karel Doorman en de betrokken schepen zien. Achterop staan de namen van de 915 mannen die bij de slag zijn omgekomen.

Karel Doormanmonument

Plaquette

Opvallend is dat die namen er pas sinds 2006 staan. Het laat zien dat  er door de jaren heen anders tegen de oorlog wordt aangekeken. In de jaren ’50  was een algemeen monument genoeg. Nu staat het individu veel centraler en is er behoefte om elke dode te eren.

We worden op Kembang Kuning rondgeleid door beheerder John Leuwol en net als bij zijn collega’s valt zijn zorgzaamheid op. Het ereveld moet van hem picobello zijn. Dat is het ook.

Volgt een rondje revolutionaire geschiedenis. Vanaf september 1945 was Surabaya in de ban van de onafhankelijkheidsstrijd. Halverwege de maand werd de Nederlandse vlag met veel misbaar van het statige Oranjehotel gehaald. De onderste blauwe baan werd er af gescheurd, waarna het Indonesisch rood-wit kon worden gehesen.

Hotel Majapahit, vroeger het Oranje Hotel

Het hotel heet nu Majapahit en is nog steeds heel erg sjiek. Een PR-mevrouw geeft ons een kleine rondleiding, ze is de vriendelijkheid zelve, maar weet meer van jacuzzi’s dan van geschiedenis.

We rijden door naar een gebouw dat een sinistere klank kreeg na 1945. Misschien had het dat voor de Indonesiërs al eerder, want het gaat om een plek waar naar verluidt het bordje hing ‘verboden voor inlanders en honden’. Historici beschouwen dat als een mythe, maar de Simpangsche Sociëteit was wel een plek waar alleen blanken welkom waren.

Na de oorlog werd het een bolwerk van de pemoeda’s, de revolutionaire jongeren. Maar dat gebeurde niet nadat er een flink aantal Nederlandse mannen werd vermoord. Nu is het gebouw een soort cultureel centrum. Het huisvest ook het bureau voor toeristeninformatie.

Serviesgoed

De mevrouw daar laat ons trots de kast met bewaard gebleven serviesgoed zien. Fascinerend, die kopjes en borden uit een vervlogen tijd. Buiten verkoopt een jongen t-shirts van eigen ontwerp. Waaronder eentje met een afbeelding van de oude sociëteit. Het houdt de mythe in stand.

T-shirt

Laatste stop is het grote ‘monument voor de helden’. Dat is al dicht, maar de buitenmuren hebben fraaie reliëfs met de geschiedenis van de stad. Daaronder de verbeelding van wat in de Nederlandse geschiedenisboekjes bekend staat als ‘de muiterij op de Zeven Provinciën’. In het Indonesisch staat er ‘de revolutionaire gebeurtenis’.

Een ander reliëf laat zien hoe in de koloniale oorlog de Nederlanders in een hinderlaag worden gelokt. Op Gunung Sari, een heuvel aan de rand van Surabaya. Juist, daar logeren wij vanavond. Heel toepasselijk.

Gerda Jansen Hendriks

Reliëf over de koloniale oorlog