Rob kijkt uit over de Krom Boomssloot

Rob wijst me deze morgen op het straatnaambordje en zegt: ‘Het is Krom Boomssloot, met 2 maal een s en los van elkaar geschreven’. Dus niet ‘Kromboomsloot’, zoals ik al mijn hele leven denk. Zo leer je nog eens wat.

Het blijft een prachtig stukje Amsterdam, als door een wonder gered van de kaalslag in de jaren zeventig. Toen werd hier, dwars door de voormalige joodse buurt, de metro aangelegd. De halte Nieuwmarkt is op een steenworp afstand van de Krom Boomssloot.

We filmen het verhaal van de terugkeer van de joodse Nederlanders. Eén van hen, Eli Dasberg, heeft er een gedicht over gemaakt. Over vrienden die er niet meer zijn, maar wel als schaduwen met hem meelopen door de stad. Prachtig. Maar wat voor beeld past daar bij?

Spiegeling van het verleden

Het helpt om domweg een tijdje op een plek te zijn. Dan ontstaat bijna als vanzelf een idee: de spiegeling van de grachtengevels in het water. Origineel is het niet. Bert Haanstra won er in 1951 al een prijs mee op het filmfestival van Cannes. Maar mooi blijft het. En passend bij de schimmen uit het verleden.

Aan het einde van de ochtend gaan we naar een heel ander stukje Amsterdam: de nieuwe wijken op de oostelijke eilanden. Daar, op de Levantkade, werd direct na de bevrijding een interneringskamp ingericht voor onder meer leden van de NSB.

Ze werden gehuisvest in vervallen loodsen van de vroegere rederij KNSM. Ze sliepen op stro, er was nauwelijks sanitair. Treiterijen, mishandeling, ondervoeding: het was aan de orde van de dag. Vandaag is het op de Levantkade stralend weer en zitten de terrassen aan het water vol.

Op de fiets over het KNSM eiland

Tussen alle nieuwbouw zijn er een paar KNSM gebouwen bewaard gebleven. Rob gaat er op de fiets langs. Hij is wel vaker onderweg. Plekken, en dan vooral hun beladen geschiedenis, spelen een belangrijke rol in deze serie. En daar kom je als presentator niet helemaal vanzelf, zo is de gedachte.

De fiets als vervoermiddel hebben we nog niet gehad. De eigenaar van de fietsenzaak op het Levantplein is zo aardig ons zijn eigen fiets te lenen. Een heel fraai ‘Piet Hein Donner’ model. Rob is in zijn element.

Bij de loods waar vrouwen waren geïnterneerd in de zomer van 1945

Het fietstochtje eindigt bij de botenloods. Daar waren in de zomer van 1945 honderden NSB-vrouwen geïnterneerd. Er is niets meer van terug te vinden, zo vertelt één van de mensen die er werkt. Hij heeft er naar gezocht. Maar nergens is een naam in de balken gekrast, er waren geen verborgen briefjes. Alleen die ene wc, voor al die vrouwen, die is er nog.

Ik ben meer geïnteresseerd in de hanenbalken van deze loods. Die bieden naar mijn idee nog dezelfde aanblik als toen. Dat filmt Bernd dus. Ik wil het in de montage combineren met de paar foto’s die er in 1945 van de Levantkade zijn gemaakt.

Rob kijkt vertrekkende soldaten naar Indonesië na

De laatste opname doen we met zicht op het IJ. Daar gaat het over heel iets anders. Het vertrek van de eerste lichting dienstplichtige soldaten naar Indonesië. Het Polygoon journaal deed er in september 1946 verslag van. Maar vertelde niet dat dit vertrek tot rellen in Amsterdam leidde. Er viel zelfs een dode. Toch wel nieuws, zou je denken.

Maar het bioscoopjournaal van toen is nauwelijks te vergelijken met het televisienieuws van nu. Gelukkig kan ik kan het door Rob laten vertellen, met zicht op hetzelfde water als we in het Polygoon journaal zien.

Gerda Jansen Hendriks