Europese burgeroorlog

In Europa is voor WO II een strijd gaande tussen parlementaire democratie, fascisme en communisme. In Rusland wint het communisme, in Italië, Duitsland en Spanje wint het fascisme. Frankrijk blijft democratisch door het Volksfront.

Bron: De Oorlog, deel 1 (2 min. 24 sec.)

Media:

  • Europese burgeroorlog Button Play
    Europese burgeroorlog
    Europese burgeroorlog
    In Europa is voor WO II een strijd gaande tussen parlementaire democratie, fascisme en communisme. In Rusland wint het communisme, in Italië, Duitsland en Spanje wint het fascisme. Frankrijk blijft democratisch door het Volksfront.
    Bron: De Oorlog, deel 1 (2 min. 24 sec.)
    Ontstaan Spaanse burgeroorlog Button Play
    Ontstaan Spaanse burgeroorlog
    Ontstaan Spaanse burgeroorlog
    Overzicht van de verkiezingen van 1933, Volkfront, de politieke onrust, moord op Calvo Sotelo, en de eerste maanden van de Spaanse burgeroorlog.
    Bron: Beeld en Geluid Beeld en Geluid:  Polygoon Wereldnieuws, 29 oktober 1936

Verloop Europese burgeroorlog

Het startschot voor de Europese burgeroorlogen werd gegeven door de geslaagde machtsgreep van Lenin (zie foto) in Rusland. Daarmee werd het communisme opeens een factor van belang in de rest van Midden- en Oost-Europa.
Vooral toen eind jaren twintig het sovjetregime stevig in het zadel was gekomen en het land zich leek te ontwikkelen tot een goed georganiseerde industriële staat, ging van het communistische model, waarvan in het buitenland niemand de vele schaduwkanten nog kende, een grote aantrekkingskracht uit.

'Het was ‘een toonbeeld van energie, betrokkenheid, collectieve prestatie en moderniteit’, schrijft Mark Mazower in ‘Duister Continent’.

Aan de rechterkant van het spectrum was er de keuze tussen oud-rechts, waar regimes de klok wilden terugzetten naar de tijd van de elites, waarin de machthebbers bondgenootschappen sloten met oude machtsfactoren als monarchie en kerk, en nieuw-rechts: de nieuwe heersers die via de parlementaire democratie aan de macht kwamen maar daarna de massa mobiliseerden, de democratie afschaften en een éénpartij-staat vormden.

De parlementaire democratieën waren jong en vaak nog zwak, hun wortels reikten vaak niet diep genoeg om de aanvallen van links en rechts te weerstaan. Ze toonden verdeeldheid en aarzeling en toen zich de grote economische crisis aandiende hadden ze daar niet het kordate, krachtige antwoord op dat veel mensen van ze eisten.

Overal volgden de kabinets- en coalitiewisselingen elkaar snel op en dat maakte de roep om sterke mannen en krachtig bestuur alleen maar sterker. In Spanje en Frankrijk ontstonden Volkfronten die in 1936 de verkiezingen wonnen.

Theorie
De theorie van de Europese burgeroorlogen komt erop neer dat de Russische revolutie, en de daarop gevolgde oproep tot een communistische wereldrevolutie, allerlei reacties uitlokte die leidden tot ‘contra-bewegingen’ die aan de macht kwamen in Italië (de fascisten van Mussolini, zie foto links), Spanje en Duitsland.

De Russische burgeroorlog, de Spaanse burgeroorlog, de spanningen in Italië en Duitsland en eigenlijk overal in Europa waren slechts uitingen en opflakkeringen van die ene burgeroorlog tussen Europees links en Europees rechts – aldus deze steeds meer aanvaarde visie op het interbellum.

De machtspolitiek van Hitler liet de Europese burgeroorlog uiteindelijk uitlopen op een niet meer te blussen wereldbrand met catastrofale gevolgen.


Bron:
*Mark Mazower, 'Duister continent. Europa in de twintigste eeuw' (Amsterdam, 2001)