PATRIOT

De aanloop naar de IJzeren Eeuw was een roerige tijd. Enkele liberaal verlichte denkers riepen de Bataafsche Republiek uit en zochten later steun bij de Franse Revolutie. Deze Patriotten, zoals zij zich gingen noemen, wilden meer democratie en vrijheid van meningsuiting.

De advocaat Rutger Jan Schimmelpenninck werd een aanhanger van het Patriottisme. Zijn vader was een rijke wijnhandelaar maar werd door zijn doopsgezind geloof uitgesloten van overheidsfuncties. Dit vond Rutger Jan niet terecht. Hij vond dat iedereen ongeacht geloof of achtergrond deel uit maakte van de samenleving. Zijn afkomst uit een adellijk Gelders geslacht gaf hem de nodige invloed om hier iets aan te doen. Met succes.Rutger Jan kwam vaak in Parijs. Na de bezetting van de Republiek door het Frankrijk van Napoleon schreef Schimmelpenninck in 1804 de eerste Nederlandse Grondwet. Later werd hij gekozen als Raadspensionaris, toen min of meer vergelijkbaar met een President.

SENATOR

Ondanks Rutgers’ oorspronkelijke voorliefde voor het Patriottisme, gaf Koning Willem I hem een plek in zijn nieuwe Koninkrijk. Schimmelpenninck werd in het bestuur van het land opgenomen als senator in de Eerste Kamer. Willem I begreep maar al te goed dat het toekomstig succes als industrieel- en handelsbolwerk afhankelijk was van het basiswerk dat Rutger Jan en zijn vrienden hadden verricht. Hij had ondernemers nodig die het land zouden opbouwen. En dat waren nu net de kennissen en familieleden van Schimmelpenninck.

Rutgers zoon Gerrit werd de baas bij de Nederlandsche Handelmaatschappij, het paradepaardje van koopman Willem I. Dit is nu deel van ABN-AMRO. De textielonderneming van Blijdenstein & Co. werd in 1801 opgericht door Jan Bernard Blijdenstein die gehuwd was met een nicht van Rutger Jan. Jan Bernard Blijdenstein begon in Twente als eerste pionier met een stoomketel in 1829. Het bedrijf bestaat eveneens nog altijd.

Ondanks zijn status bleef Schimmelpenninck bescheiden. In Den Haag had hij een bescheiden rijtuigje. Een snelle privé sedan met vier paarden vond hij niet passen als vertegenwoordiger van een verarmd land. Hij kreeg er echter wel een van Napoleon: een Berliner met schildpadschilderwerk en ingelegd met zilver. De vier Spaanse paarden waren te temperamentvol en kostten een vermogen aan onderhoud. De chique koets werd bewaard voor reizen naar het buitenland. Zijn vrouw Catharina gaf privé toe dat zij de eenvoudige kiereboe verkoos.

Kiereboe

De officiële naam van het rijtuigje is een Chas(sis) à banes, in het Nederlands Kiereboe. Mogelijk een verbastering van een andere Franse term, ‘cuir au bouts’ of het naar het draaiend onderstel, de keerbok, vernoemd. De carrosserie is opgehangen aan stugge lederen riemen en eigenlijk alleen bedoeld voor korte plezier ritjes in de vrije tijd, zoals tegenwoordig een ritje in een open Engelse sportcoupé. Voor langere afstanden is het ongeschikt. Het is te krap voor twee personen en je ingewanden werden door elkaar geschud op de onverharde slechte wegen.

Maar graaf Schimmelpenninck nam dit op de koop toe. Rutger Jan reed regelmatig met zijn “huifkar” over het landgoed in Twente. In zijn vrije tijd ging hij op een sukkeldraf met een of twee paarden de natuur in. Toen hij blind werd is er een deur achterin gezet zodat hij met een begeleider zijn ritjes kon blijven doen. Er zijn slechts twee overgebleven exemplaren van dit soort rijtuig bekend in Nederland.

De Kiereboe van Schimmelpenninck is te zien het museum TwentseWelle in Enschede. Meer informatie op: www.twentsewelle.nl