Bezetting

Tijdens de revolutionaire tijd eind achttiende eeuw wordt de Republiek bezet door Frankrijk. In 1795 trekken Franse troepen Nederland binnen om de patriottenNederlandse revolutionairen die geïnspireerd door de Verlichting en de Amerikaanse revolutie meer invloed op het bestuur van het land eisten te ondersteunen in hun strijd tegen het absolute bestuur van stadhouder Willem V. De Republiek wordt een vazalstaat van Frankrijk, eerst als Bataafse Republiek en vanaf 1806 als Koninkrijk Holland onder Lodewijk Napoleon. Vanaf 1810 worden de Nederlanden zelfs compleet ingelijfd in het Franse keizerrijk van Napoleon.

De Franse bezetting eindigt in 1813 als Napoleon wordt verslagen door een geallieerd Europees legerDit leger bestond uit een coalitieleger van Engelse, Russische, Oostenrijkse, Pruisische, Spaanse, Portugese en Zweedse troepen aangevuld door de Italiaanse koninkrijkjes van Napels, Sardinië en Sicilië. Willem Frederik, zoon van Willem V, keert terug naar de Nederlanden en wordt als Willem I tot koning van de Nederlanden uitgeroepen. Napoleon wordt verbannen naar het eiland Elba in de Middellandse Zee, maar weet in 1815 te ontsnappen en zijn macht in Frankrijk te herstellen. Mocht hij besluiten weer ten oorlog te trekken, dan ligt het voor de hand dat de Nederlanden zijn eerste doelwit zal zijn.

Geallieerde leger

Bij het horen van het nieuws over de ontsnapping van Napoleon breekt bij de Europese machthebbers paniek uit. Voor hen is de teruggekeerde Napoleon een grote bedreiging voor de vrede (en voor de macht van de gevestigde orde). Alle onenigheden worden aan de kant gezet. En vanuit het Congres van WenenNa Napoleon in 1813 verslagen te hebben kwamen de geallieerden in Wenen samen om de herverdeling van Europa te bespreken verklaren zij Frankrijk de oorlog.

De nieuwe geallieerde macht wordt samengesteld uit Engelse, Pruisische en Nederlandse manschappen. De legermacht van bijna 200.000 troepen komt onder aanvoering van de Engelse Arthur Wellesley, de hertog van Wellington. Het Nederlandse aandeel bestaat uit zo’n 30.000 man, afkomstig uit de noordelijke en zuidelijke Nederlanden en versterkt door enkele duizenden manschappen uit het Hertogdom Nassau. Ze worden geleid door de jonge kroonprins Willem Frederik van Oranje, zoon van de kersverse Nederlandse koning Willem I. Voor de Oranjes staat het voortbestaan van een onafhankelijk Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en hun eigen kroon op het spel.

Op Nederlandse bodem

Als reactie op de geallieerde oorlogsverklaring kiest Napoleon de aanval. Met 130.000 man trekt hij noordwaarts richting de Nederlanden; want daar zal deze slag uitgevochten worden. Op 15 juni steekt hij de grens over bij Charleroi. Zijn plan is om een centrale positie te veroveren tussen de Pruisische helft van het geallieerde leger in het oosten en de Engelsen en Nederlanders in het westen. Er vinden slagen plaats bij Quatre-Bras en Ligny, maar de hevigste en beslissende slag vindt op 18 juni plaats bij een dorpje vlak onder Brussel: Waterloo.

Prins van Oranje

De jonge Nederlandse kroonprins komt na de Slag bij Waterloo als ‘held van Quatre-Bras en Waterloo’ uit de strijd. Hij is nog maar 22 jaar oud, maar neemt als generaal deel aan de Waterloo campagne, met de verantwoordelijkheid over het gehele Nederlandse deel van het geallieerde leger. Eerder heeft zijn strepen verdiend aan de zijde van Wellesley in het Engelse leger, tijdens de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog.

In de eerste dagen van de Franse opmars krijgt Willem Frederik orders om stelling te nemen tegen een Franse aanval over de flanken. Maar het blijkt dat Napoleon Wellesley om de tuin heeft geleid. De Fransen richten zich op de verovering van een centraal gelegen kruispunt op de weg naar Brussel. Op 16 juni bewijst de jonge kroonprins zijn waarde als hij tegen de oorspronkelijke orders van Wellesly in het kruispunt bij Quatre-Bras verdedigt tegen de Franse aanval. Nederlandse troepen houden stand totdat Wellesley zijn fout inziet en versterkingen stuurt. Twee dagen later raakt Willem Frederik tijdens de veldslag bij Waterloo ernstig gewond aan zijn schouder.

Nederlandse leeuw

Ter ere van zijn zoon laat koning Willem I in 1820 een groot monument bouwen bij Waterloo ter nagedachtenis aan de geallieerde overwinning op Napoleon. Het monument komt te staan op de plek waar zijn zoon tijdens de slag gewond raakte. Tussen 1823 en 1826 wordt een 42 meter hoge kunstmatige heuvel opgebouwd, met een omtrek van 520 meter. Aan de top wordt een 28 ton zware gietijzeren Nederlandse leeuw op een 4,5 meter hoge sokkel geplaatst. De Leeuw van Waterloo is naar het zuiden gericht, naar Frankrijk en houdt nog altijd wacht.

Waterloodag

Vanaf het eerste jaar na de Slag bij Waterloo wordt de Franse bezetting in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden herdacht op een nationale herdenkingsdag: Waterloodag. Het wordt gebruikelijk om jaarlijks op 18 juni vanaf raadhuis en kerktoren de driekleurte laten wapperen. De feestelijkheden worden overal lokaal ingevuld met bijvoorbeeld vuurwerk of handdraverijenwedrennen met paard en wagen. Alhoewel de feestdag lange tijd het sterkst leeft in het zuiden van de Nederlanden, heeft Waterloodag tot aan de Tweede Wereldoorlog ook in het noorden bestaan. Vandaag de dag zijn we Waterloodag zo goed als vergeten. Onterecht.