Vergissing van Troelstra in Nederland

In de geschiedenisboeken worden de gebeurtenissen van november 1918 in Nederland ‘De Vergissing’ van Troelstra genoemd.
In de herfst van 1918 heerst er chaos in heel Europa. In de Eerste Wereldoorlog zijn miljoenen doden gevallen. En terwijl de regeringen vredesonderhandelingen voeren, gaan overal de massa’s de straat op: ze hebben honger en eisen genoegdoening voor de ellende van de afgelopen jaren.

Nederland is ondergedompeld in malaise. Er heerst grote werkloosheid en een enorm tekort aan levensmiddelen. In de grote steden wordt honger geleden. Tot overmaat van ramp waart de Spaanse griep rond die duizenden slachtoffers vergt.

En waar honger en onvrede heersen, ligt de revolutie op de loer. Dat was in 1917 al gebeurd in Rusland, in de herfst van 1918 gebeurt het in Duitsland, en even denkt men dat het ook in Nederland gaat gebeuren.

Op maandag 11 november, de dag dat de officiële wapenstilstand tussen de oorlogsvoerende naties wordt getekend, staat de socialistische politicus Pieter Jelles Troelstra (foto links) ’s avonds in het Verkooplokaal in Rotterdam.

De stemming in de overvolle zaal is verhit. als hij spreekt: '...hier noch elders woonde ik ooit een avond bij van zo grote, historische betekenis als deze: wij komen hier om te spreken op het ogenblik, dat ook ons, de arbeidersklasse, de macht in handen zal geven! (luid applaus)...

Bezoedelt deze grote tijd niet door onwaardige daden; laat er eenmaal worden gezegd: het Nederlandse proletariaat toonde zich berekend voor zijn taak, de Nederlandse proletarische revolutie is geweest het gloriepunt in de geschiedenis van Nederland! (langdurig geestdriftig applaus).'

En op 12 november 1918 houdt hij ook een indrukwekkende revolutionaire rede in de Tweede Kamer. Het kabinet besluit zich desnoods gewapenderhand tegen een machtsovername te verzetten .

De volgende dag al, woensdag 13 november, komt Troelstra voorzichtig tot de conclusie dat hij te ver is gegaan en op donderdag krabbelt hij openlijk terug in de Tweede Kamer:

'Het woord staatsgreep is door mij in het geheel niet gebruikt.' Als een geslagen man gaat Troelstra na deze nederlaag naar huis.

De echte triomf beleeft de reactie op maandagmiddag 18 november. Koningin Wilhelmina en prinses Juliana houden een rijtoer door Den Haag. De katholieke politicus Piet Aalberse die als minister van Arbeid deel uitmaakt van de regering noteert in zijn dagboek:

'Toen kwam de Koningin voorbij. Zij zag ons zitten en wuifde ons toe. Heel haar gezicht straalde van vreugde...Even later bleef het rijtuig stilstaan. Een troep soldaten spande de paarden af, en trok het rijtuig verder voort.'

'Eindelijk gingen we terug. Wij steeds voorop, daarachter de koningin, met den prins en ’t prinsesje, steeds door een groot aantal soldaten in hun rijtuig voortgetrokken. En overal zag ’t zwart van de juichende en jubelende menschen. Wie herkende onze kalme, nuchtere Hollanders?'


Bron:
*Troelstra's tragedie (Andere Tijden)