Zuiveringen op Celebes

Zud-Celebes was te groot voor de 123 man van Westerling, en vandaar dat hij besloot de troep op te splitsen en zijn rechterhand, onderluitenant J.B. Vermeulen, te belasten met de zuivering van het noordelijke operatiegebied.
Vermeulen kreeg zestig man mee. Toen ging het mis. Vermeulen paste dezelfde methoden toe als Westerling, maar uit later onderzoek is gebleken dat zijn acties veel en veel meer slachtoffers eisten.

Met als treurig dieptepunt een gebeurtenis in het dorpje Galung Lombok, op 1 februari 1947. Daar hield de troep van de onderluitenant een grootscheepse zuivering, waarin eerst 29 voormalige gevangenen, ten overstaan van de gehele bevolking, een kogel door het hoofd kregen omdat ze lid zouden zijn van een verboden organisatie. Daarna ondergingen zestien gevangenen die daartoe uit de cel waren gehaald hetzelfde lot.

Na deze executies begon pas de eigenlijke zuivering. Aan de dorpsoudste vroeg Vermeulen of er misdadigers onder de bijeengedreven dorpelingen waren. De aangewezenen werden direct doodgeschoten. Weigerde de dorpsoudste iets te zeggen, dan werden er willekeurige slachtoffers gekozen.

Een kapitein van het KNIL assisteerde bij de executies. Binnen een uur werden ruim tweehonderd Indonesiërs neergeschoten. De rijstakker werd een dodenakker.

Op dat moment kreeg Vermeulen de boodschap dat drie van zijn mensen in een naburig dorp zouden zijn overvallen en gedood. Hij ging op onderzoek uit, en het verhaal bleek te kloppen. Ze waren in een hinderlaag gelokt en gruwelijk afgeslacht.

Vermeulen was geschokt, en witheet. Uit wraak liet hij de mannen die uit dezelfde kampong afkomstig waren als de overvallers apart zetten. Wat volgde, had alles van een wilde schietpartij, die minuten duurde.

Van de 115 mannen uit Segeri lagen er na afloop vijfenzeventig dood op de grond. Van de inwoners van Tahlolo bleken er zestig doodgeschoten. De anderen, minder dan de helft, slaagden erin aan het vuur te ontkomen.

Op de rijstakker lagen ook nog de lichamen van de mannen die vroeger in de ochtend al waren gefusilleerd. In totaal bleken er die dag 364 doden te zijn gevallen. De lichamen werden in een massagraf geworpen. Daarna werden verschillende kampongs in brand gestoken en met de grond gelijk gemaakt.

Volgens latere verklaringen van Vermeulen waren de mannen op de vlucht geslagen en was er daarna pas op hen gevuurd. Maar volgens een oude blinde man in Galung Lombok, die er in januari 2007 op de televisie over sprak, ging het precies andersom:

‘Ze brachten alle mensen naar dit dorp en ze begonnen op iedereen te schieten. Toen ze begonnen te schieten, probeerde ik met tien andere mensen weg te lopen. We liepen zigzag, maar negen werden vermoord, alleen ik kon zigzaggend wegkomen. Er werden ook kinderen vermoord. Dat was per ongeluk...ze stonden ernaast.’

Deze gebeurtenis is later onderzocht, door twee onderzoekscommissies. In hun rapporten heet de schietpartij ‘de vuurpaniek van Galung Galung’ – maar zestig jaar na dato bleek, op basis van verklaringen van ooggetuigen, dat de verkeerde plaats te zijn. Galung Lombok ligt vijftien kilometer verderop. De verantwoordelijken zijn nooit gestraft.


Bronnen:
*Willem IJzereef, 'De Zuid-Celebes-affaire' (Amsterdam, 1984)
*Carla Boos (red.), 'Andere Tijden, Nieuwe verhalen over oude kwesties' (Amsterdam 2007)
*Ad van Liempt, 'De massamoord van Galoeng Galoeng', in: bijlage Vrij Nederland, 31 januari 1987.
*'Celebes, deel 1' (Andere Tijden)
*'Celebes, deel 2' (Andere Tijden)

Meer over dit onderwerp