Atik en Rob bestellen lunch

Eerst het uitzicht over Bandung, vanaf de hoog gelegen wijk Dago. Dan op zoek naar een aardig eettentje. Dat dient als decor voor de introductie van Atik als de Indonesische collega van Rob. Dan kan ze later in de aflevering zonder verdere uitleg als tolk in beeld komen.

Het wordt lunch in een klein Balinees tentje. De eigenaar vindt het filmen prima. Het gaat zelfs zo ver dat hij de bestelling wel opneemt, maar het eten niet brengt.

‘Het was toch alleen voor de film’, reageert hij verbaasd als we vragen waar het eten blijft. Hij wil ons niet op kosten jagen. Reden te meer om met z’n allen bij hem te eten.

In de middag door naar de erebegraafplaats Leuwigajah. Hier liggen veel verzamelgraven van mensen die in uithoeken van de archipel in de Japanse kampen zijn omgekomen.

Rob loopt weg bij Leuwigajah

Rob staat er midden tussen en vertelt iets over het karakter van die kampen. Het decor is idyllisch – bergen en palmen. De informatie van Rob precies het tegenovergestelde.

Leuwigajah ligt in de garnizoensstad Cimahi, of Tjimahi, zoals het vroeger werd geschreven. In de Nederlandse tijd was het ook een legerplaats.

Verzamelgraven op Leuwigajah

Ik had graag die militaire continuïteit willen laten zien. Heb dat opgegeven toen paar weken geleden echt duidelijk werd welke ellenlange procedures er nodig zijn om toestemming te krijgen voor het filmen van een kazerne.

Ziekenhuis Cimahi

We filmen wel het grote ziekenhuis van Cimahi. Het werd in de oorlog gebruikt om zieken uit de vele omringende interneringskampen een beetje op te lappen. De afdeling voorlichting van het ziekenhuis wil graag meewerken aan ons programma.

Maar ja, zoals bijna alles hier, is ook het ziekenhuis eigendom van het leger. Hun toestemming wil nog niet echt afkomen. We wagen het er op en maken ‘illegaal’ opnames in de paviljoens die het verst van de ingang liggen.

Na een klein halfuurtje komt er een bewakingsman aan, driftig zwaaiend. Maar uiteindelijk blijven hij, en een toegesnelde militair, vriendelijk. We moeten natuurlijk wel het terrein af. Cameraman Jacko verzekert me dat er genoeg shots zijn gedraaid. Mooi.

Zendmasten ter verbeelding van de NIROM

Nog één uitzichtje, voor het donker wordt. Onze chauffeur weet wel een plek. Tot mijn verbazing belanden we op een terrein vol zendmasten. Ik weet niet beter dan dat zoiets bijna overal ter wereld verboden terrein voor camera’s is. De bewaker ter plekke vind het best dat we het uitzicht filmen.

En passant draaien we natuurlijk ook die zendmasten. Voor de oorlog was de NIROM, de Nederlands-Indische omroep, het communicatiemiddel bij uitstek in het uitgestrekte koloniale rijk. Ik gebruik straks stukjes uit hun uitzendingen. De hedendaagse masten komen dan goed van pas.

Gerda Jansen Hendriks