Revolutionair Surabaya

In Surabaya grijpen in het najaar van 1945 revolutionaire jongeren (pemoeda's) de macht op straat. Vanuit hun hoofdkwartier in een voormalige koloniale club terroriseren ze de stad. 'De waanzin raasde door Surabaya'

Bron: De Oorlog, deel 8 (3 min. 22 sec.)

Media:

  • Revolutionair Surabaya Button Play
    Revolutionair Surabaya
    Revolutionair Surabaya
    In Surabaya grijpen in het najaar van 1945 revolutionaire jongeren (pemoeda's) de macht op straat. Vanuit hun hoofdkwartier in een voormalige koloniale club terroriseren ze de stad. 'De waanzin raasde door Surabaya'
    Bron: De Oorlog, deel 8 (3 min. 22 sec.)
    Nieuws uit Indië: bange dagen in Soerabaja Button Play
    Nieuws uit Indië: bange dagen in Soerabaja
    Nieuws uit Indië: bange dagen in Soerabaja
    Na een aanslag van nationalisten in een kampong bij Soerabaja, hebben legereenheden een zuiveringsactie uitgevoerd, waarbij de kampong en een gedeelte van Soerabaja werd verwoest.
    Bron: Beeld en Geluid Beeld en Geluid:  Polygoon Hollands Nieuws, januari 1946
    Britten landen op Java Button Play
    Britten landen op Java
    Britten landen op Java
    De Britten landen op 30 september 1945 op Java nemen het militaire commando van Indonesië over. Ze willen vanwege de revolutie geen Nederlandse troepen in Indonesië, alleen de legertop is welkom. Die nemen een parade af.
    Bron: De Oorlog, deel 8 (39 sec.)

Slag om Surabaya

Surabaya, de havenstad in het oosten van Java, vormde het middelpunt van het geweld, dat zich ook keerde tegen Engelse militairen, die midden in een kokend Surabaya terechtgekomen waren.
Daar ontbrandde in november 1945 een straatoorlog, die aan 400 Engelsen en 16.000 Indonesische strijders het leven kostte. Eén van de doden was de Engelse generaal Mallaby, hij werd door een pemoeda van dichtbij neergeschoten.

Nederlanders en Indische Nederlanders zaten in Surabaya midden in het geweld. Een van hen, R. Klaessen, schreef zijn belevenissen op:

‘Rond de plaatselijke kampongleiders verzamelde zich een brede volksmassa, die niet te stuiten was. Bereid om met bamboesperen, kapmessen, bijlen, krissen, knuppels en alles wat als wapen voorhanden lag, op de vijand, of wie voor vijand werd aangezien, los te trekken.

De waanzin raasde door Surabaya. Op de Simpangclub resideerde een gepassioneerd Volkstribunaal dat op huiveringwekkende manier het vonnis ten uitvoer bracht, waarbij velen werden omgebracht.’

Blanken werden, bij wijze van straf, samengeperst in de toiletten, waarna de pemoeda’s door de deuren schoten. Henk Huiskes was een van degenen die dat moest meemaken. Hij overleefde en vertelde er later over:

‘Ik had me al bij het eerste schot laten vallen, de rest bleef staan, en toen ging men door die deur heen schieten. Wat ik niet begrijp is dat degenen die niet getroffen waren, dat die bleven staan totdat zij ook neervielen. Dat begrijp ik nog steeds niet.’

Het zou tot begin maart 1946 duren eer er verse troepen naar Surabaya kwamen om rust en orde te helpen bewaren. Dat waren de Nederlanders, die na lang touwtrekken eindelijk werden toegelaten.

Ze maakten deel uit van de Mariniersbrigade, een deel van de strijdmacht die Nederland in gereedheid had gebracht om de voormalige kolonie weer tot bedaren te brengen, en, als het kon, ook weer onder Nederlands beheer te krijgen.


Bronnen:
*R.L. Klaessen, 'Macaber Soerabaja 1945. De Werfstraatgevangenis. Relaas van een reeks gebeurtenissen in Soerabaja in het najaar van 1945 met ingrijpende gevolgen' (Uitgave Boek & Blad S.L., Altea, Spanje, 1990)
*H. Huiskes, in reportage NOS, uitgezonden tijdens Indiëherdenking, 15 augustus 1998

Meer over dit onderwerp