Hoewel het basisvoedsel in de Middeleeuwen voor arm en rijk hetzelfde was – brood, pap en brij – waren er toch verschillen, bijvoorbeeld in hoeveelheid.

Vooral op banketten kregen adel en welgestelde burgers een naar onze begrippen ongekend aantal schotels voorgezet. Ze aten veel vlees, een statussymbool. Daartegenover stond het nogal eenzijdige voedsel van het gewone volk, al waren de verschillen in onze streken minder schrijnend dan elders in Europa.

In de Middeleeuwen bestonden ook andere tegenstellingen, zoals die tussen de karige vastentijd en de gildenfeesten met hun uitspattingen en braspartijen. De (moralistische) uitbeelding daarvan was vooral populair in de 16de eeuw. Dit is te zien op de twee prenten op deze pagina: De vette keuken, naar een schilderij van Pieter Bruegel, is in 1563 gemaakt door Pieter van der Heyden. ‘Magerman’ wordt buiten de deur gehouden, de tafel staat vol gebraad en aan plafond en schouw hangen hammen en worsten. Boven het vuur pruttelen maar liefst drie kookpotten.

Op de andere prent is De magere keuken te zien. Er hangt één kookpot boven het vuur, de gasten proberen hun karige portie veilig te stellen en een onwillige ‘dikkeman’ wordt naar binnen geloodst.