Ondergang Nederlandse Unie

De Duitsers dringen de Nederlandse Unie maatregelen op, die niet goed vallen bij de leden: collecteren voor Winterhulp, Joden weren en zich solidair verklaren met de Duitse leger die strijden in de Sovjet-Unie.

Bron: De Oorlog, deel 3 (1 min. 16 sec.)

Media:

  • Ondergang Nederlandse Unie Button Play
    Ondergang Nederlandse Unie
    Ondergang Nederlandse Unie
    De Duitsers dringen de Nederlandse Unie maatregelen op, die niet goed vallen bij de leden: collecteren voor Winterhulp, Joden weren en zich solidair verklaren met de Duitse leger die strijden in de Sovjet-Unie.
    Bron: De Oorlog, deel 3 (1 min. 16 sec.)
    Linthorst Homan over Winterhulp Button Play
    Linthorst Homan over Winterhulp
    Linthorst Homan over Winterhulp
    Mr. J. Linthorst Homan, één van de leiders van de Nederlandse Unie, probeert in februari 1941 sympathie op te wekken voor een collecte voor Winterhulp Nederland, opgezet door Seyss-Inquart.
    Bron: Beeld en Geluid Beeld en Geluid:  Polygoon Hollands Nieuws, februari 1941
    Succes Nederlandse Unie Button Play
    Succes Nederlandse Unie
    Succes Nederlandse Unie
    De Nederlandse Unie (1940-1) onder Linthorst Homan, De Quay en Einthoven wilde Nederlandse waarden behouden en de maatschappij vernieuwen. Het is voor 800.000 Nederlanders die lid worden een alternatief voor de verwerpelijke NSB.
    Bron: De Oorlog, deel 3 (2 min. 42 sec.)

Ondergang Nederlandse Unie

Een paar maanden na de oprichting van de Nederlandse Unie was het wel duidelijk dat de speelruimte beperkt zou zijn.
De heer J. Kruisinga uit Vriezenveen, die vanaf 1923 al een dagboek bijhield en daar gedurende de hele oorlog liefst 3600 pagina’s in schreef, had dat eind oktober goed door. Hij had de gewoonte om de gewone Nederlander aan te duiden met ‘de Vriezenvener’ en schreef:

‘De Unie heeft vele behoudende tegenstanders, zoals de Vriezenveners, die zich echter in hun strijdwijze (als men tenminste bij een stilstaand blok stopverf van een strijdwijze mag spreken) behoorlijk gedragen.

“Kijk eens,” zegt de Vriezenvener in en buiten Vriezenveen, “de Nederlandse Unie bestaat net zo lang als de Duitsers ze willen toelaten. Als ze in Duitse richting werkt, zullen ze haar steunen, maar als ze in het Nederlandse belang tegen Duitse belangen probeert te gaan werken, wordt ze direct verboden."’

Dat was geen slechte voorspelling. De spanningen in de Unie-top liepen langzamerhand verder op. Binnen het Driemanschap bleek dat Linthorst Homan (zie foto) veel meer geneigdheid toonde om toenadering te zoeken met de Duitsers en met de NSB dan zijn twee collega’s De Quay en Einthoven.

En de bezetter draaide de duimschroeven bij de Unie aan door op 10 januari 1941 geheel onverwacht het hoofdkantoor aan de Haagse Alexanderstraat binnen te vallen.

Duitse agenten doorzochten het gebouw, namen een deel van de administratie en ander materiaal in beslag en arresteerden een aantal vooraanstaande medewerkers. Er waren, aldus de Duitse autoriteiten, aanwijzingen dat vanuit de kantoren van de Nederlandse Unie illegale activiteiten werden ondernomen.

Bij de uitvoerige ondervragingen van de arrestanten bleek dat de Duitsers inderdaad op zoek waren naar bewijzen voor verzetsacties, maar ook dat ze de Unie wilden laten merken dat ze een andere, meer pro-Duitse koers moesten gaan varen om hun bestaan te garanderen.

Na een paar dagen mochten de gearresteerde Unie-medewerkers weer naar huis. Voor de meeste leden bleef de Unie, ondanks de aanvaring met het Driemanschap, toch een ideale manier om een eigen weg te kiezen, buiten Duitsers en hun handlangers om.


Bron:
*Dagboek Kruisinga, NIOD, dagboeken, nr 335, deel I, 31-10-1940