Parlementaire democratie te sterk

In Nederland zijn het fascisme van de NSB (en het communisme) niet sterk genoeg om het verzuilde parlementaire systeem omver te werpen. Waarom was dat zo?

Bron: De Oorlog, deel 1 (3 min. 14 sec.)

Media:

  • Parlementaire democratie te sterk Button Play
    Parlementaire democratie te sterk
    Parlementaire democratie te sterk
    In Nederland zijn het fascisme van de NSB (en het communisme) niet sterk genoeg om het verzuilde parlementaire systeem omver te werpen. Waarom was dat zo?
    Bron: De Oorlog, deel 1 (3 min. 14 sec.)

Verzuild Nederland

De NSB bereikt de harten van de meeste Nederlanders niet. Zij blijven waar ze zijn, in de veilige omgeving van hun eigen zuil. In het zuilensysteem kan iedereen zich volledig ontplooien temidden van gelijkgestemden.
Wie in een katholiek gezin geboren wordt, gaat naar een katholieke school, wordt lid van een katholieke sportclub of de katholieke padvinderij (‘de verkenners’), leent boeken uit de katholieke bibliotheek, leest een katholieke krant, luistert naar de katholieke radio, stemt op de katholieke partij (Rooms-Katholieke Staats Partij) en trouwt uiteindelijk een katholieke partner.

Dezelfde verschijnselen zien we binnen de protestants-christelijke en de sociaal-democratische gemeenschappen, en in aanzienlijk mindere mate bij de liberalen.

Alle zuilen zijn op zichzelf te klein om de politieke meerderheid te bereiken, en moeten daarom compromissen sluiten als ze regeringsverantwoordelijkheid willen dragen.

De sociaal-democraten ondervinden daarbij nog de meeste weerstand. Dat heeft ermee te maken dat hun leider Pieter Jelles Troelstra in 1918, toen in de rest van Europa overal communistische opstanden uitbraken, een poging tot een staatsgreep leek te doen.

Toen hij zijn oproep aan de arbeiders om het recht in eigen hand te nemen weer introk, keerde de rust snel terug in het land, maar helemaal vertrouwd werden de sociaal-democraten niet. Pas diep in de jaren dertig draaiden ze volop mee in het landsbestuur.