Wie kozen voor de NSB?

In de jaren dertig kozen vele Nederlanders voor de NSB. Wie waren zij en welke politieke ideeën hadden de NSB-leden en hun leider Mussert?

Bron: De Oorlog, deel 3 (1 min. 37 sec.)

Media:

  • Wie kozen voor de NSB? Button Play
    Wie kozen voor de NSB?
    Wie kozen voor de NSB?
    In de jaren dertig kozen vele Nederlanders voor de NSB. Wie waren zij en welke politieke ideeën hadden de NSB-leden en hun leider Mussert?
    Bron: De Oorlog, deel 3 (1 min. 37 sec.)
    Ambities Mussert na 1940 Button Play
    Ambities Mussert na 1940
    Ambities Mussert na 1940
    Na de Duitse inval wil Mussert leider worden van het Nederlandse volk en een regering vormen. De Duitsers willen dit niet, spelen de NSB en Nederlandse SS tegen elkaar uit. De NSB wordt enorm gehaat en verenigt de rest van Nederland.
    Bron: De Oorlog, deel 3 (3 min. 33 sec.)
    Magnifier
    Bijeenkomst NSB
    Bijeenkomst NSB
    Een bijeenkomst van de NSB.
    Bron: De Oorlog, deel 3

NSB tijdens de bezetting

De NSB had tjdens de oorlog bij de Nederlandse bevolking geen goede naam. Door aan te schurken tegen de Duitse bezetters was het voor velen de partij van de landverraders geworden, en dat zou nooit veranderen.
Het was in de oorlog ook geen onverdeeld genoegen om lid van de NSB te zijn. Dat blijkt wel uit het belangwekkende geschift 'Voorschriften voor den kringleider Hooimaand 1941' waarin voor kaderleden diverse methoden van ledenwerving worden behandeld. Op pagina 24 staat er onder de kop Praatavonden:

'Er zijn nog altijd lieden, die er niet toe te bewegen zijn een vergadering van ons te bezoeken voornamelijk omdat zij bang zijn “gesignaleerd” te zullen worden. Wel, en dit wijzen de resultaten op het platteland ten duidelijkste uit, zijn zij dikwijls bereid tezamen met anderen, bij één onzer leden thuis te komen praten.'

De haat tegen NSB-ers nam tijdens de oorlog alleen maar in intensiteit toe, en bleef na de oorlog onverminderd fel. Er is wel eens geconstateerd dat niets zozeer de eenheid in het Nederlandse volk heeft bevorderd als de collectieve weerzin tegen de NSB en haar leden.

De NSB is een Nederlandse metafoor voor de duivel geworden, de drie letters staan voor geweld, misdaad, massamoord en verraad.

Dat beeld wordt gecompleteerd door de zekerheid dat de NSB was opgericht om al deze doelen in Nederland te verwezenlijken; NSB’ers waren alleen maar lid geworden uit gewelddadige, moordzuchtige en landverraderlijke motieven.

Doordat die opvatting zo breed gedeeld werd is er altijd weinig ruimte geweest voor serieuze aandacht voor de ideologie van de beweging, en de idealen van haar voorvechters.

Heel voorzichtig komt de wetenschappelijke belangstelling voor de oorspronkelijke grondslagen van de NSB op gang. De Leidse historicus Bart van der Boom schreef:

'De vraag wat er nu mooi en inspirerend was aan het fascisme is blijven liggen. De NSB-ideologie - en het fascisme in het algemeen – moet geenszins worden afgeschilderd als nihilistisch of negatief.

Het toekomstvisioen is eerder op het manische af optimistisch; het belooft niets minder dan een nieuwe wereld en een nieuwe mens.'


Bron:
*Bart van der Boom, 'De lokroep van de NSB'. In: Historisch Nieuwsblad, mei 2007