Fabrieksarbeiders, kantoorbedienden en ambtenaren geven gehoor aan de gestencilde oproep ('Deze jodenpogroms zijn een aanval op het gehele werkende volk. Staakt, staakt, staakt!!!') en gaan de straat op.

Als Rauter van zijn verbijstering is bekomen (stakingen zijn in het Derde Rijk onbekend) stuurt hij bataljons Waffen SS naar Amsterdam om de onrust de kop in te drukken. Ze mogen met scherp schieten, en doen dat ook.

Er vallen negen doden in de straten van Amsterdam en twintig zwaar gewonden. De staking springt over naar de dichtstbijzijnde steden als Hilversum, Zaandam, Haarlem en Utrecht en duurt ook de volgende dag nog voort.

Maar het geweld waarmee de Waffen SS optreedt en de dreiging van nog veel scherpere represailles (massale arrestatie van Joden) maken een einde aan de acties. De Duitsers arresteren mensen die van een aandeel in de organisatie verdacht worden, en brengen er minstens twintig voor het vuurpeloton.

Ze vervangen de burgemeesters van de steden waar gestaakt is door pro-Duitse opvolgers. En ze leggen miljoenen guldens boete op aan de gemeentebesturen die verantwoordelijk worden gehouden voor de staking van hun ambtenaren.

De schrik zit er daarna in de hoofdstad wel in: als twee jaar later op veel grotere schaal de april/meistakingen uitbarsten, blijft Amsterdam erbuiten.

Toch is de Februaristaking van betekenis geweest, als symbool van actie, en als verzetsimpuls – het is de enige anti-pogromstaking uit de hele Tweede Wereldoorlog


ERRATUM
In aflevering 3 van De Oorlog zegt presentator Rob Trip (vanaf 14 min. 10 sec.): 'De keiharde maatregelen van de bezetter [tegen de Februaristaking]: 18 mensen voor het vuurpeloton, miljoenen boetes voor de gemeente, burgemeesters die werden ontslagen.'

Dat van die '18 mensen voor het vuurpeloton' klopt niet. Van die 18 mensen waren er 15 Geuzen (de Geuzen waren een verzetsgroep die was opgezet door Bernard IJzerdraat) en 3 Februaristakers. De Geuzen waren al ter dood veroordeeld en hun executie had niets te maken met de Februaristaking.

Dagboek vrouwelijke kantoorbediende (18 jaar) te Amsterdam: 26 Februari 1941

'- half 9 naar de fabriek, daar stonden alle kantoor en werklieden te praten, ze waren het niet eens, want we hadden gezegd 24 uur protest staking en nu moesten we om half negen al beginnen er was daarom ook verdeeldheid onder de mensen, de één zei: kom ik ga naar huis, en 'n ander: jongens laten we de fabriek in gaan

Zo ging het overal, de mensen wisten niet wat ze doen moesten, en dat kwam voornamelijk omdat er geen organisatie meer was,

⅓ was naar huis gegaan.
⅓ was op de fabriek
⅓ stond voor de poort

Om half tien heeft de fabrieksraad en de Directie geconfereerd en daar werd besloten we staken tot 27 Febr. half negen.'


Dagboek journalist (48 jaar) te Amsterdam: 26 Februari 1941

'Je gaat de straat weer op. Je kunt niet thuis zitten. Geen N.S.B-er te zien. De heren horen plotseling ‘de stem van het volk!’ Ze blijven binnen.

Waar is de W.A van Mussert, die toch de straat voor zich heeft opgeeist en die pochte, dat zij de straat reeds had? Geen zwartje te zien!

3 uur - Steeds verder breidt zich de staking uit. Van alle zijden komen de berichten. Aan de overkant van het IJ heeft alles de gehele dag stilgelegen. Er vaart slechts één pont: met Duitsers bemand!

De scheepswerven staken!
In de Zaanstreek wordt gestaakt.
De Hembrug, Werkspoor, de vuilverbranding, overal!
In de Raadhuisstraat zijn relletjes!
In de Kinkerbuurt schiet de Grüne!
Ze schieten over de grachten lukraak de straten in!
De ziekenhuizen liggen vol met doden en gewonden!
Relletjes op de Dam en de Nieuwendijk!

Om vier uur loop ik op straat en plotseling sta ik tegenover mijn oude opmaker van ‘Het Volk’. Hij pakt me beet en schreeuwt het uit:

'Wij staken! Weet U dat! Wij staken! Dat is het Wonder. De zetters, drukkers, opmakers, de arbeiders van het nu toch fascistische ‘Volk’ hebben het werk neergelegd. Met hun kameraden.

Zij zijn niet veranderd! Zij zijn dezelfden gebleven, wat zij ook hebben moeten horen, drukken en verspreiden! Het Volk staakt.'


Dagboek van een typiste (25 jaar) te Amsterdam: 26 februari 1941

'Maar ik ben blij, dat zo spontaan en unaniem is gestaakt, ongeacht of 't verstandig is of niet. Als je altijd met je verstand werkt, loop je 't geluk voorbij.

Spontaan heeft Nederland getoond niet met zich te laten sollen, 't op te nemen voor z'n volksgenoten, tot welk ras ze ook behoren. We verliezen niet zo gauw ons geduld, maar eens loopt de maat ook bij ons over.

En dan zijn de Nederlanders niet gemakkelijk, zoals eertijds de Hertog van Brunswijk getuigde, die 't voor z'n zuster, de gemalin van Prins Willem V toen ze door de Patriotten was beledigd, opnam,

‘Die Hollanders zijn 't lastigste onhandelbaarste volk, dat ik ooit heb meegemaakt’, en hij nam gauw de benen. Hoe denken de Duitsers nu over ons?'


Bron:
*'Dagboekfragmenten 1940-1945', geselecteerd door T.M. Sjenitzer-van Leening op DBNL.