• De Oorlog
• Vrouwen in het verzet

Lettergrootte AAA

Onthulling standbeeld Tante Riek

Plechtige onthulling in Winterswijk door prinses Wilhelmina van het monument ter nagedachtenis van Tante Riek, (mevr. Kuipers-Rietberg, verzetsvrouw WO II).

Bron:  Beeld en Geluid:  Polygoon Hollands Nieuws, 29 april 1955

Media:

Het verbergen van onderduikers werd in de oorlog niet tot ‘verzet’ gerekend. hoewel het werk veel slopender, structureler en zwaarder was dan ‘ander’ verzetswerk. Vrouwen waren eigenlijk vaak de smeerolie van het verzet; onderduikers werden meest opgevangen en gevoed door vrouwen.

De vrouwen die onderduikers hielpen, leefden voortdurend onder spanning; vierentwintig uur per etmaal. Niemand mocht er achterkomen dat je bijvoorbeeld boodschappen deed voor onderduikers.

In de eerste twee oorlogsjaren is het verzet nog klein, dat geldt ook voor het aantal vrouwen dat in die jaren illegale daden verricht.

Hier en daar, via via, onder vrienden, buurt- of partijgenoten, familieleden, studenten en scholieren, ontstaan kleine groepjes die zich bijvoorbeeld bezighouden met het vervaardigen en verspreiden van illegale lectuur, het helpen van de eerste onderduikers of het contact leggen met Engeland.

Tot aan de lente van 1943 vallen de meeste vrouwen in illegale organisaties over het algemeen de taken op de achtergrond toe; de verzorgende, ondersteunende taken.

Vrouwen hielpen met het vervalsen van Persoonsbewijzen, het drukken, verspreiden en redigeren van illegale bladen, met spioneren, met distributie van bonkaarten, het zoeken naar onderduikadressen en secretarieel werk.

Dat was volgens velen ook ‘natuurlijk’: de vrouw was emotioneler en daardoor minder geschikt voor leidinggevende functies dan de meer rationeel ingestelde man, kon beter verzorgen en steunde en stimuleerde haar echtgenoot.

Vooral in het begin van de oorlog voerden vrouwen vaak eenvrouwsacties uit, die uiteenliepen van een bos goudsbloemen voor het raam tot je kind Wilhelmina of Juliana noemen. Symbolisch verzet, waarvoor je ernstig gestraft kon worden.

Aan de andere kant konden vrouwen tot sleutelfiguren in het verzet uitgroeien, zoals 'Tante Riek', mevrouw Kuipers-Rietberg, voor wie in 1955 een beeld in Winterswijk werd onthuld (zie filmpje).

Martha van Huessen-Pikaar uit Barendrecht deed ‘klein’ verzetswerk en schreef in haar dagboek over haar verzetsgroep:

'De jongens zijn terug van een kraak, omdat de bonkaarten op waren. Arie en Frits zijn erg van streek; ze zijn in de trein gefouilleerd, maar Arie heeft kans gezien een revolver tussen het kussen van de bank te stoppen.

Dan moeten de mannen maar niet meer met wapens reizen, beslist Johan. “Wat moet er dan?”, vragen de anderen.

Er moet een vrouw mee, die zullen de Duitsers niet zo gauw fouilleren. Meteen kijkt hij me aan:”Martha, dat kun jij mooi opknappen.'


Bronnen:
*Martha van Huessen-Pikaar, 'Wij en een volk: belevenissen van een koerierster'
*Marjan Schwegman, 'Het Stille Verzet vrouwen in illegale organisaties Nederland 1940-1945' (Amsterdam 1979)
*Jan Crum, 'Wat bewoog u?: gesprekken met mannen en vrouwen uit het verzet' (Aspekt Soesterberg 2007)
*Coen van Tricht, 'De ondergrondse: Landelijke Organisatie Onderduikers (LO), Knokploegen (KP)' (Soesterberg : Aspekt 2008)
*Els Blok, 'Uit de Schaduw van de mannen, vrouwenverzet 1930-1940'

• © Copyright NPS 
• • Disclaimer 
• • Partners 
• • Colofon 
• • Contact