Hollandse Schouwburg

In Amsterdam opgepakte Joden werden voor hun deportatie naar Westerbork door de SS bijeen gebracht in de Hollandsche Schouwburg. Klaartje de Zwarte beschrijft in haar dagboek hoe het daar toeging.

Bron: De Oorlog, deel 5 (1 min. 12 sec.)

Media:

  • Hollandse Schouwburg Button Play
    Hollandse Schouwburg
    Hollandse Schouwburg
    In Amsterdam opgepakte Joden werden voor hun deportatie naar Westerbork door de SS bijeen gebracht in de Hollandsche Schouwburg. Klaartje de Zwarte beschrijft in haar dagboek hoe het daar toeging.
    Bron: De Oorlog, deel 5 (1 min. 12 sec.)
    Ambtenaren assisteren Duitsers Button Play
    Ambtenaren assisteren Duitsers
    Ambtenaren assisteren Duitsers
    Politie, spoowegpersoneel en ambtenaren van het bevolkingsregister assisteerden de Duitsers bij de jodenvervolging, omdat het moet en 'liever wij, dan de Duitsers'. Klaartje de Zwarte over haar reis naar Westerbork.
    Bron: De Oorlog, deel 5 (1 min. 26 sec.)
    Researchers Nijland en Hendriks Button Play
    Researchers Nijland en Hendriks
    Researchers Nijland en Hendriks
    Researchers Yfke Nijland en Suzanne Hendriks over hun werk voor De Oorlog. Daarbij vertellen ze ook kort over het anonieme dagboek dat later van Klaartje de Zwarte-Walvisch bleek te zijn.
    Bron: NPS/De Oorlog: Sherida Peters & Fleur Venhuizen
  • Weinig Duitsers in kamp Westerbork Button Play
    Weinig Duitsers in kamp Westerbork
    Weinig Duitsers in kamp Westerbork
    De Nederlandse marechaussee bewaakte kamp Westerbork, een joodse ordedienst deed de organisatie binnen. Er waren maar 20 à 30 Duitse SS'ers en commandant Gemmeker, die in een villa woonde.
    Bron: De Oorlog, deel 5 (2 min. 14 sec.)

Vondst van het dagboek

Het is 16 januari 2008, een woensdag. Yfke Nijland en Suzanne Hendriks, researchers van de televisieserie De Oorlog (NPS) zijn in het Joods Historisch Museum in Amsterdam.
Ze zoeken naar geschikte, maar minder bekende elementen voor de aflevering die aan de jodenvervolging zal worden gewijd.

Archiefmedewerker Peter Buijs laat allerlei documenten zien en wijst tenslotte op een nog onbekend, anoniem dagboek, dat een paar jaar geleden bij het museum was ingeleverd: ‘Dat is ook erg interessant.’

Nijland begint te lezen, en kan niet meer ophouden. Het is het verslag van een joodse vrouw, die heeft opgeschreven wat haar tijdens en na haar arrestatie in maart 1943 is overkomen.

Het is een dagboek (maart-juli 1943) van meer dan 45.000 woorden van een joodse vrouw die haar indrukken van de Amsterdamse Westerbork beschrijft.

Op Yfke Nijland maakt het grote indruk. Op de groep mensen die begin 2008 bezig zijn met de voorbereiding van de NPS-serie De Oorlog evenzeer.

Het besluit valt om er meer werk van te maken dan van al die andere oorlogsdagboeken die de researchers tegenkomen: een jonge collega, Jan Bieseman, krijgt het verzoek het hele dagboek over te tikken, zodat het digitaal beschikbaar komt, en iedereen het kan lezen.

Dan blijkt de waarde pas goed: het is geschreven in een directe, rauwe stijl, het is het relaas van een strijdbare vrouw, die de manier waarop bejaarde mensen uit hun huis worden gesleept ‘smerig en misdadig’ noemt

Die voorbeelden opsomt van vernederingen en beledigingen, waardoor zij en haar lotgenoten zich volslagen machteloos en verbitterd gaan voelen. Het is een woedend dagboek, van een woedende vrouw.


Bron:
*Klaartje de Zwarte-Walvisch, 'Alles ging aan flarden. Het oorlogsdagboek van Klaartje de Zwarte-Walvisch', tekst bezorgd door Ariane Zwiers, met een inleiding van Ad van Liempt (Amsterdam 2009)

Meer over dit onderwerp