7 - Oorlog in Indië

Slag in de Javazee

Eind februari 1942 verslaat Japan Nederland en bondgenoten bij de Slag in de Javazee. De gesneuvelde Nederlanders liggen begraven op een ereveld in Surabaya. T. Boenadir overleefde de strijd.

Bron: De Oorlog, deel 7 (2 min. 59 sec.)

Media:

  • Slag in de Javazee Button Play
    Slag in de Javazee
    Slag in de Javazee
    Eind februari 1942 verslaat Japan Nederland en bondgenoten bij de Slag in de Javazee. De gesneuvelde Nederlanders liggen begraven op een ereveld in Surabaya. T. Boenadir overleefde de strijd.
    Bron: De Oorlog, deel 7 (2 min. 59 sec.)
    Magnifier
    Karel Doormanmonument
    Karel Doormanmonument
    Karel Doormanmonument (research)
    Bron: Weblog De Oorlog
    Magnifier
    Kembang Kuning
    Kembang Kuning
    Ereveld Kembang Kuning (research)
    Bron: Weblog De Oorlog
  • Magnifier
    Plaquette herdenking Slag in de Javazee 1942
    Plaquette herdenking Slag in de Javazee 1942
    Plaquette herdenking Slag in de Javazee 1942 (research)
    Bron: Weblog De Oorlog
    Magnifier
    Rob praat met overlevende van de Slag in de Javazee
    Rob praat met overlevende van de Slag in de Javazee
    Rob Trip praat met meneer Boenandir, overlevende van de Slag in de Javazee (filmen)
    Bron: Weblog De Oorlog

Ereveld Kembang Kuning

De redactie van De Oorlog bezocht ereveld Kembang Kuning in Indonesië twee maal, één keer om te researchen op 23 december 2008 en één keer om te filmen op 12 maart 2009. Hieronder twee fragmenten daarover uit het Weblog van De Oorlog.
Surabaya, 23 december 2008 (middag)

[Research] Eerst naar Kembang Kuning, het ‘marine-ereveld’. Net als bij de andere erevelden passeer je eerst een openbare Indonesische begraafplaats.

Onze lokale chauffeur meldt dat het er vooral ’s-avonds heel druk is. Het is de plek waar je meisjes oppikt, ‘dames van lichte zeden’, om een ouderwetse uitdrukking te gebruiken. Bizar, op de begraafplaats.

Atik voegt toe dat de stad ook een echte rosse buurt heeft. Het fameuze lied ‘Surabaya Johnny’ schiet me te binnen. De stad heeft een reputatie hoog te houden. Het zijn wellicht niet helemaal passende gedachten bij het naderen van een ereveld. Maar het hoort wel een beetje bij haven, zeelui, marine.

Kembang Kuning is de plek waar de Slag om de Javazee in ere wordt gehouden. Er is een indrukwekkend ‘Karel Doormanmonument’, onthuld in 1954. Plaquettes laten de schout-bij-nacht Karel Doorman en de betrokken schepen zien. Achterop staan de namen van de 915 mannen die bij de slag zijn omgekomen.

Opvallend is dat die namen er pas sinds 2006 staan. Het laat zien dat er door de jaren heen anders tegen de oorlog wordt aangekeken. In de jaren ‘50 was een algemeen monument genoeg. Nu staat het individu veel centraler en is er behoefte om elke dode te eren.

We worden op Kembang Kuning rondgeleid door beheerder John Leuwol en net als bij zijn collega’s valt zijn zorgzaamheid op. Het ereveld moet van hem picobello zijn. Dat is het ook.

Volgt een rondje revolutionaire geschiedenis. Vanaf september 1945 was Surabaya in de ban van de onafhankelijkheidsstrijd. Halverwege de maand werd de Nederlandse vlag met veel misbaar van het statige Oranjehotel gehaald. De onderste blauwe baan werd er af gescheurd, waarna het Indonesisch rood-wit kon worden gehesen.

Pasir Putih, 12 maart 2009

[Filmen] Door naar het ereveld Kembang Kuning. Daar wordt vandaag een plaquette onthuld met namen van gesneuvelden van de Marine Luchtvaart Dienst. Kleine, maar stijlvolle plechtigheid. Er zijn enkele mensen van de Nederlandse marine overgekomen, alsmede de directeur van de oorlogsgravenstichting in Nederland.

Hij doet later voor zijn gasten nog een ronde over het terrein– grote plastic zakken over zijn glimmend gepoetste schoenen. Terecht, want het is her en der flink drassig vanwege de wolkbreuk van gisteren.

Hij vraagt ons later bezorgd, maar wel lachend, of we hem in deze uitmonstering ook gefilmd hebben. Ja en ik ga het vast ook gebruiken, zeg ik hem naar waarheid. Hij wordt niet boos.

Rob is ondertussen in gesprek met een overlevende van de Slag in de Javazee. De laatste in Indonesië. Meneer Boenandir is 88. Hij krijgt een Nederlands pensioen van 3 euro per maand.

Dat wordt gezien als een gunst, want hij is destijds te kort in dienst geweest. Daar was geen kans op, de Nederlandse marine vertrok voordat meneer Boenandir genoeg dienstjaren had opgebouwd. Zijn Nederlands is wat roestig, maar het blijft bijzonder hem te horen vertellen over zijn ervaringen.

Tekst: Gerda Jansen Hendriks